Wystawa stała "Z dziejów Łodzi. Historia - Kultura - Codzienność"
Zabytkowe wnętrza Pałacu Poznańskich dają zwiedzającym niepowtarzalną okazję, aby poczuć atmosferę życia miejscowej burżuazji przemysłowej poprzez doświadczenie architektury rezydencjonalnej z przełomu XIX i XX wieku. Wymuszone historycznie zmiany właścicieli nieruchomości przy ulicy Ogrodowej sprawiły, że w niezmienionym stanie ocalały jedynie dwie sale reprezentacyjne, a także cześć apartamentu mieszkalnego. W wyniku prac konserwatorskich, prowadzonych przez Muzeum Miasta Łodzi, zabytkowe pomieszczenia odzyskały dawną świetność. Wystrój części z nich jest wynikiem prac rekonstrukcyjnych, podczas których dołożono wszelkich starań, by jak najdokładniej nawiązać do pierwotnego wyglądu pałacowych wnętrz, tak aby Pałac mógł nadal pełnić swoją pierwotną reprezentacyjną funkcję.
Po przekroczeniu progu Muzeum zwiedzających wita przestronny hall z paradną klatką schodową, wyłożoną secesyjną mahoniową boazerią. Z prawej strony usytuowany jest gazowy kominek ozdobiony dekoracją roślinno-kwiatową z wkomponowanym monogramem „P”. To swego rodzaju herb właściciela, który powtarza się wielokrotnie w pałacowym wystroju.
Na pierwszym piętrze znajduje się Sala Lustrzana o wysokości dwóch kondygnacji. Została ona częściowo zrekonstruowana po zmianach, dokonanych w czasie okupacji hitlerowskiej. W dolnej części odtworzono drewnianą malowaną boazerię z lustrami, zaś w górnej, która ma oryginalną dekorację sztukatorską, nawiązującą do stylu empire, przywrócono pierwotną kolorystykę i złocenia. Dzięki świetnej akustyce w Sali Lustrzanej odbywają się koncerty i widowiska.
Kierując się z Sali Lustrzanej do Jadalnej można przejść przez reprezentacyjne saloniki o układzie amfiladowym. Z pierwotnego wystroju zachowały się jedynie dekoracje sufitów. Zostały tam zaaranżowane wystawy stałe, które ukazują, w jaki sposób fabrykanci, którzy byli na przełomie XIX i XX wieku najbogatszymi łodzianami, wspierali artystów i inicjatywy kulturalne. Ekspozycja powstała w oparciu o twórczość artystów pochodzących z Łodzi lub z nią związanych, meble i wyroby rzemiosła artystycznego stanowiące ozdobę stołów bogatego łódzkiego mieszczaństwa: porcelanowe serwisy, srebrne secesyjne patery, a także dekoracyjne szkło z wytwórni Emila Galle. Komplet mebli w stylu Ludwika Filipa pochodzący z warszawskiej wytwórni Jakuba Simmlera i fortepian marki Krall i Seidler tworzą klimat sprzyjający salonowej atmosferze.
Monumentalna Sala Jadalna pełniła rolę najbardziej reprezentacyjnego pomieszczenia Pałacu. Jej dolna kondygnacja obudowana jest dębową boazerią z wkomponowanym kredensem i kominkiem zwieńczonym figurą pawia z ogonem wykonanym w technice witrażu. Salę obiega fryz złożony z wykonanych techniką sztukatorską rzeźb alegorycznych oraz malowideł autorstwa Samuela Hirszenberga. Całość dekoracji stanowi swoistą opowieść o rodzinie Poznańskich, przypominającą o ich pozycji społecznej osiągniętej dzięki przemysłowi włókienniczemu.
W bezpośrednim sąsiedztwie Sali Jadalnej od ulicy Zachodniej znajduje się mogący pełnić rolę palarni pokój karciany z dębową, secesyjną dekoracją będący łącznikiem pomiędzy częścią reprezentacyjną Pałacu a skrzydłem bocznym, w którym znajduje się apartament mieszkalny. Od ulicy Zachodniej zachowała się mała jadalnia, wyłożona dębową boazerią z eklektyczną dekoracją, której blasku dodają dwa duże belgijskie lustra oraz kasetonowy sufit. Sąsiaduje ona z pokojem kominkowym z bogato zdobionym kasetonowym sufitem, który zamyka ciąg pomieszczeń apartamentu i kiedyś przylegał do ogrodu zimowego. W pomieszczeniach od ulicy Zachodniej umiejscowiono wystawy stałe Muzeum Miasta Łodzi poświęcone Władysławowi Reymontowi, Julianowi Tuwimowi, Karlowi Dedeciusowi, Aleksandrowi Tansmanowi i Arturowi Rubinsteinowi składające się na cykl "Panteon Wielkich Łodzian".
Od strony ogrodu znajdują się cztery połączone amfiladowo pokoje, które tworzą zespół dawnych sypialni. Dwa z nich stanowią jednorodną całość – to pokój do spania połączony szafami ubraniowymi z gotowalnią, czyli garderobą, wyłożoną mahoniową boazerią z secesyjną dekoracją. Dwa pozostałe pokoje, należące do zespołu sypialni miały niegdyś prawdopodobnie odmienny wystrój wynikający z podziału na część męską i damską. W jednym z nich zachował się sufit o dekoracji neorokokowej o secesyjnej formie.
„Panu się podoba ten pokój? On jest bardzo drogi. Hueberman doliczył mi za niego całe dwa tysiące rubli. Ja nie lubię głupstw, lubię tylko solidne rzeczy, ale jak mi zaczął gadać, że w każdym porządnym pałacu musi być pokój urządzony po chińsku lub po japońsku, to on zrobił po mauretańsku. Mnie to już nie szkodzi, niech sobie będzie po jakiemu chce.”
Władysław Reymont, Ziemia Obiecana
Przywołany fragment Ziemi Obiecanej pióra Władysława Reymonta, w którym fabrykant Műller oprowadza po swoim pałacu Karola Borowieckiego, stał się inspiracją do stworzenia niezwykłej, stałej ekspozycji, odpowiadającej na pytania o wygląd, funkcje i wyposażenie wnętrz w rezydencjach przedstawicieli łódzkiej burżuazji i zamożnego mieszczaństwa, szczególnie w odniesieniu do ich aspiracji kolekcjonerskich i sztuki dekoracji wnętrz.
„Po chińsku lub po japońsku... – Orientalia rodziny Poznańskich” to ekspozycja podejmująca próbę ukazania obrazu łódzkich zbiorów orientaliów, na przykładzie rodziny Poznańskich. Prace prowadzono na podstawie kwerendy źródłowej, zachowanych nielicznych materiałów ikonograficznych oraz pojedynczych obiektów. Eksponaty wykorzystane w aranżacji wnętrza pochodzą ze zbiorów Muzeum Miasta Łodzi, a wiele z nich zostanie zaprezentowana po raz pierwszy.
Reprezentanci pierwszego pokolenia burżuazji, w zdecydowanej większości, nie wykazywali zainteresowania sztuką, jednak w miarę wzrostu ich fortuny, zaczęły się w nich rozbudzać także aspiracje kolekcjonerskie, a gromadzone dzieła sztuki przyczyniały się nie tylko do dekoracji wnętrz coraz bardziej okazałych siedzib, ale również do podniesienia społecznego prestiżu i splendoru rodu asymilując w ten sposób wzorce kultury arystokratyczno-dworskiej. Zamożni łodzianie, najbardziej podążający za europejską modą, urządzali pokoje orientalne, między innymi chińskie, japońskie lub mauretańskie. Pozwalało to na połączenie w ich dekoracji przenikających się wpływów drobnomieszczańskich i burżuazyjnych, które próbowały asymilować wzorce arystokratyczne.
W wielu zamożnych domach pożądanymi obiektami dekoracyjnymi były barwne drzeworyty Ukyo-e, meble, drobne przedmioty z laki, ceramika, wyroby z brązu, a także tkaniny, wśród których dominowały kobierce (perskie, anatolijskie i kaukaskie). To zainteresowanie egzotyką miało dodatkowy aspekt socjologiczny, stanowiło bowiem w rzeczywistości fabrycznego miasta rodzaj eskapizmu przed szarą codziennością. Dom zamożnego „Lodzermenscha” stał się jednym z obszarów autoprezentacji, na którym dokonywała się legitymizacja majątku, pozwalająca na zaliczenie do grupy elity finansowej i kulturalnej, śledzącej także najnowszą modę. Wśród najbardziej znanych kolekcji, gromadzonych w zgodzie z własną wrażliwością estetyczną oraz indywidualnymi zainteresowaniami, można wymienić te należące do Henryka Karola Grohmana, Juliusza Teodora Heinzla barona von Hohenfels, Karola Wilhelma II Scheiblera i jego żony Anny Julii Melanii z Grohmanów. Dodatkowo można odnaleźć pojedyncze obiekty sztuki orientalnej lub mniejsze zbiory, które traktowane były nie jako odrębna kolekcja, ale jako element dekoracji wnętrz. Te należały między innymi do Alfreda Biedermanna i jego żony Marty Anny von Behrens, Laury Elizy Kindermann, oraz Gustawa Geyera.
Na orientalia gromadzone przez rodzinę Poznańskich, zwłaszcza mieszkającego w pałacu u zbiegu ul. Ogrodowej i ul. Stodolnianej (ob. ul. Zachodnia) – Ignacego i jego żonę Belę z Tykocinerów, oraz jego młodszego brata Karola i jego żonę Felicję z Osserów, składają się wspomniane już, mniejsze zbiory i pojedyncze obiekty sztuki orientalnej, a wśród nich na szczególną uwagę zasługuje, m.in.: ceramika chińska i japońska oraz tkaniny (hafty na jedwabiu i kobierce).
„Po chińsku lub po japońsku... – Orientalia rodziny Poznańskich”
Miejsce: skrzydło wschodnie Muzeum Miasta Łodzi
Kurator, autor scenariusza i koncepcji aranżacji: dr Łukasz Grzejszczak
Po śmierci Izraela – nestora rodu i twórcy jego potęgi finansowej – inicjatywa rozbudowy i wykończenia wnętrz pałacu przy ul. Ogrodowej 15 spoczęła na barkach jego synów – Ignacego, Maurycego, Karola i Hermana. Na ich polecenie projekt tej rozbudowy opracował absolwent petersburskiego Instytutu Inżynierów Cywilnych – Adolf Zeligson, który był równocześnie kolegą z ławy szkolnej Maurycego Poznańskiego. Prace nad aranżacją wnętrz rezydencji zyskały swój ostateczny kształt w latach 1902-1903. A zaprojektowane przez Zeligsona skrzydło wschodnie, nad którym nadzór architektoniczny sprawował architekt miejski Franciszek Chełmiński, otrzymało neostylowy wystrój utrzymany duchu neorenesansu francuskiego z elementami neobaroku. W nowym skrzydle zaplanowano ciąg prywatnych apartamentów mieszkalnych przeznaczonych dla rodziny. W jego południowym trakcie komunikacyjnym umieszczono zaś Małą Jadalnię, w której rodzina Poznańskich spożywała posiłki na co dzień. Sprzyjał temu bardziej kameralny charakter pomieszczenia i znacznie skromniejszy – w porównaniu z reprezentacyjną Wielką Jadalnią – wystrój.
„Przy wspólnym stole. W jadalni rodziny Poznańskich” to ekspozycja prezentująca styl życia i kulturę materialną łódzkiej burżuazji początku XX wieku, na przykładzie rodziny Poznańskich. Wystawa ukazuje różnorodne aspekty życia towarzyskiego związanego tematycznie z szeroko pojętą „kulturą stołu”. Jej celem jest również przywrócenie – po blisko stu latach – pierwotnej funkcji pomieszczenia. Dlatego niezbędne stało się wykreowanie obrazu rodzinnego życia, przez podjęcie próby rekonstrukcji zarówno wyposażenia wnętrza jak i oprawy wyznaczanych przez rytm dnia i etykietę, celebrowanych niegdyś „przy wspólnym stole” spotkań. Ograniczone one były w tym wypadku do kręgu bliższych i dalszych krewnych oraz powinowatych. Owe blaski „dyskretnego uroku burżuazji” podkreślać będą przedmioty rzemiosła artystycznego (porcelana, srebra, platery, szkło, tkaniny) stanowiące wystrój wnętrza rodzinnej jadalni Poznańskich, które dobrano na podstawie prowadzonych badań archiwalnych i źródłowych. Należy pamiętać, że ekspozycja nawiązuje do lat poprzedzających pierwszą wojnę światową. W tym czasie przy rodzinnym stole zasiadali nie tylko seniorka rodu – Leonia Poznańska – z synami i córkami oraz ich małżonkami, ale także kolejne, trzecie już pokolenie wnuków. Uwzględniając kontekst historyczno-obyczajowy starano się również na podstawie prowadzonych prac badawczych ustalić szczegóły szeroko pojmowanej codzienności, jak np.: rozdysponowanie prac służby, ustalenie dziennego czy tygodniowego menu, kwestie zaopatrzenia pałacowej kuchni w produkty spożywcze.
Wystawa, obok rekonstrukcji wnętrza historycznego przywracającego pierwotną funkcję mieszkalną, przypomina funkcję wielu niezwykłych i zapomnianych już dziś przedmiotów. Obiekty wykorzystane w aranżacji Małej Jadalni pochodzą ze zbiorów Muzeum Miasta Łodzi,
a znaczna ich część jest prezentowana po raz pierwszy.
„Stół to miejsce jedyne, gdzie człowiek nigdy nie zazna nudy przez pierwszą godzinę”.
Anthelme Brillant-Savarin
Idea upamiętnienia postaci, które odegrały ważną rolę w historii lub kulturze przyświecała powstaniu „Panteonu Wielkich Łodzian” w Muzeum Miasta Łodzi. Nazwa „Panteon” nawiązuje zarówno do rzymskiej świątyni poświęconej wszystkim bogom z II wieku naszej ery, jak i do paryskiego Panteonu, czyli dawnego kościoła Św. Genowefy, który od 1885 roku pełni rolę mauzoleum ludzi zasłużonych dla narodu francuskiego.
Cykl inspirowanych tą ideą kameralnych wystaw został wpisany w historyczne wnętrza Pałacu Rodziny Poznańskich. Usytuowane zostały w pokojach dawnego apartamentu mieszkalnego na pierwszym piętrze, a także na parterze w dawnej części biurowej przedsiębiorstwa Izraela Poznańskiego. Zaaranżowane zostały w formie symbolicznych gabinetów. Znajdują się w nich pamiątki związane z postaciami ze świata literatury - takimi jak Władysław Reymont, Julian Tuwim, Karl Dedecius, muzyki - takimi jak Aleksander Tansman i Artur Rubinstein, a także tymi, którzy w czasie drugiej wojny światowej swoją heroiczną postawą pokazywali, że nawet w tak trudnym czasie można zachować człowieczeństwo - jak Jan Karski oraz Marek Edelman i Alina Margolis.
Podkreślone zostały ich związki z Łodzią, a także ponadlokalny, uniwersalny wymiar ich działalności.
Jan Karski - Gabinet prof. Jana Karskiego
Jan Karski (1914-2000) był pierwszym z kurierów Polskiego Państwa Podziemnego, który w 1942 roku dotarł do Londynu, a potem do Waszyngtonu, gdzie przekazał najwybitniejszym politykom i dyplomatom zatrważające wieści o Zagładzie. Karski był także jeńcem sowieckim i więźniem nazistów. Amerykanie okrzyknęli go jednym z najwybitniejszych profesorów polskiego pochodzenia wykładającym na uczelniach w USA. Jeszcze jako Jan Kozielewski wychowywał się w Łodzi w rodzinie katolickiej, wyjątkowo otwartej na inne wyznania i kultury. Można zaryzykować stwierdzenie, że gdyby nie łódzkie dzieciństwo, nie byłoby emisariusza Karskiego, alarmującego świat o Zagładzie narodu żydowskiego. Chociażby dlatego nie mogło w Panteonie Wielkich Łodzian zabraknąć gabinetu prezentującego kolekcję pamiątek związanych z profesorem Janem Karskim.
Gabinet Profesora Jana Karskiego powstał 2 października 1999 roku. Jan Karski osobiście dokonał jego otwarcia, tak jak rok wcześniej złożył deklarację podarowania rodzinnemu miastu pamiątek swojego życia i dokonań. Podkreślił w ten sposób rolę, jaką odegrała w jego życiu wielokulturowa Łódź. Wśród podarowanych przez Jana Karskiego pamiątek szczególną wartość posiadają najwyższe państwowe, cywilne i wojskowe odznaczenia: Order Orła Białego i Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari oraz medal Instytutu Pamięci Jad Waszem, a także dyplomy: Honorowego Obywatela Państwa Izrael i Sprawiedliwego wśród Narodów Świata oraz doktoraty honoris causa polskich i amerykańskich uniwersytetów. Całość wraz z licznymi przedmiotami osobistymi stanowi bezcenny i jedyny w swoim rodzaju zbiór memorabiliów związanych z życiem i działalnością Profesora. W 2014 roku, w związku ze stuleciem jego urodzin oraz w ramach obchodów Roku Jana Karskiego, Muzeum przygotowało projekt modernizacji Gabinetu. Została stworzona wówczas nowa wystawa, która zachowując dotychczasowy „gabinetowy” charakter, dzięki wykorzystaniu nowoczesnych środków wystawienniczych, pozwala na prezentację obiektów oraz materiałów archiwalnych i audiowizualnych, m.in. filmu "Shoah" w reż. C. Lanzmanna z roku 1985. Prezentacja materiału w układzie problemowo-chronologicznym została wzbogacona wybranymi wypowiedziami Jana Karskiego. Wyeksponowane zostały wątki związane z łódzkim okresem życia bohatera wystawy, w tym wspomnienia z lat młodości. W nowej odsłonie zostały przedstawione również zagadnienia związane z historią misji kurierskich podczas II wojny światowej oraz amerykański rozdział życia Profesora. Wernisaż wystawy zatytułowanej "...więcej niż bohater" odbył się w setną rocznicę urodzin Jana Karskiego - 24 kwietnia 2014 r.
Projekt edukacyjny wokół postaci Jana Karskiego
Wystawa sfinansowana ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego
Marek Edelman
Marek Edelman wraz z wybuchem wojny stał się jednym z przywódców socjalistycznej młodzieży żydowskiej w warszawskim getcie. Był jednym z pierwszych instruktorów grup bojowych Bundu. Począwszy od 1942 roku był członkiem Komendy Żydowskiej Organizacji Wojskowej (ŻOB), jednym z organizatorów i dowódców akcji zbrojnej prowadzonej w getcie warszawskim w kwietniu i maju 1943 roku. W sierpniu 1944 roku uczestniczył jako żołnierz w powstaniu warszawskim. Był jedynym członkiem sztabu głównego ŻOB mieszkającym po wojnie w Polsce: działaczem społecznym i politycznym, lekarzem kardiologiem wykonującym prekursorskie operacje serca.
Kameralny gabinet to swego rodzaju portret człowieka, który nigdy nie był bierny wobec otaczającej rzeczywistości, który dla ratowania ludzkiego życia gotowy był do poświęceń. Na ekspozycji znajdują się fotografie, meble oraz rzeczy osobiste Marka Edelmana i jego żony Aliny Margolis (uczestniczki powstania warszawskiego, lekarza pediatrii, działaczki społecznej m.in. organizacji Lekarze bez Granic, po 1989 założycielki Fundacji Dzieci Niczyje).
Marek Edelman powiedział "W zasadzie najważniejsze jest życie, a jak już jest życie, to najważniejsza jest wolność, a potem oddaje się życie za wolność. Wtedy już nie wiadomo, co jest najważniejsze".
Władysław Stanisław Reymont - Władysław Stanisław Reymont i Ziemia obiecana
Władysław Stanisław Reymont (1867-1925) był polskim pisarzem, współpracownikiem m.in. „Kuriera Codziennego”, „Głosu” i „Tygodnika Ilustrowanego” oraz laureatem Nagrody Nobla. Jako wnikliwy obserwator w swoich powieściach podejmował takie tematy jak: spirytyzm ("Wampir"), ludomania ("Chłopi"), antyurbanizm ("Ziemia obiecana") czy podróżowanie ("Marzyciel"). Reymont był od urodzenia związany z ziemią łódzką, a w kwietniu 1896 roku przeprowadził się na kilka miesięcy do Łodzi, aby zmierzyć się z napisaniem powieści o fascynującym go „kosmopolitycznym młynie”. W powieści "Ziemia obiecana" Łódź została uwieczniona przez pisarza, jako dynamicznie rozwijająca się metropolia, zaludniona przez wielokulturową społeczność.
Ekspozycja, prezentująca życie i twórczość literacką noblisty, mieści się w dawnym męskim saloniku karcianym, wyposażonym w autentyczne meble z domu rodzinnego pisarza w Wolbórce. Wystawa przedstawia m.in. reprodukcje fotografii pisarza i jego najbliższych oraz różnojęzyczne wydania największych dzieł Reymonta.
Julian Tuwim - A ja Łódź wolę! Literackie ślady Juliana Tuwima
Julian Tuwim (1894-1953) był jednym z najwybitniejszych polskich poetów i niezwykle barwną postacią literatury polskiej. W Łodzi spędził dzieciństwo i młodość. Atmosfera tego miasta ukształtowała go i wpłynęła na charakter jego twórczości. Młodzi cenią jego poezję za radość, polot, energię i wrażliwość; starsi – za liryzm, melancholię i przenikliwe spojrzenie na rzeczywistość. A wszyscy – za błyskotliwość, celny dowcip, ironię. Najmłodsi kojarzą go jako autora takich wierszy jak „Lokomotywa”, „Pan Hilary”, czy „Ptasie radio”. Łodzianom najbliższe są „Kwiaty polskie”, a szerszemu gronu odbiorców Tuwim znany jest jako autor „Balu w operze”, „Jarmarku rymów”, czy „Cicer cum Caule”. Nie do końca znaną stroną jego działalności literackiej są piosenki pisane dla gwiazd lat 20. i 30. ubiegłego wieku, m. in. dla Hanki Ordonówny czy Eugeniusza Bodo. Przebój „Miłość Ci wszystko wybaczy” wyszedł właśnie spod pióra łódzkiego poety. Tuwim tworzył pod pseudonimami artystycznymi takimi jak Tuvim, Schyzio Frenik, Wim, Roch Pekiński. W 1916 roku wyjechał do Warszawy, gdzie studiował prawo i filozofię na Uniwersytecie Warszawskim. Był jednym z założycieli grupy poetyckiej „Skamander”. W latach 1939-1946 przebywał na emigracji. Po powrocie do kraju stał się członkiem założycielem Związku Artystów i Kompozytorów Scenicznych (ZAiKS). Zmarł na atak serca 27 grudnia 1953 roku w Zakopanem w pensjonacie Halama. Pochowany został w Warszawie na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach.
Ekspozycja została zaaranżowana w saloniku bilardowym wyposażonym w meble pochodzące z okresu międzywojennego – biurko i lampę. Zachowało się także wieczne pióro ze złotą stalówką należące do Juliana Tuwima. Są tu pierwsze wydania książek poetyckich z dedykacjami dla przyjaciół. Ekspozycję wzbogacają liczne fotografie Tuwima, udostępnione przez Muzeum Literatury w Warszawie.
Karl Dedecius - Między dwoma przylądkami mowy
Karl Dedecius (1921-2016) był najwybitniejszym tłumaczem i znawcą polskiej literatury w Niemczech, a także twórcą i pierwszym dyrektorem Niemieckiego Instytutu Kultury Polskiej w Darmstadt. Przetłumaczył dzieła ok. 300 pisarzy polskich, m.in. Mickiewicza, Miłosza, Szymborskiej, Różewicza, Leca, Herberta i Wojtyły. Wydał 50-tomową serię Polnische Bibliothek (Biblioteka Polska). Opublikował ponad 100 pozycji książkowych, w tym liczne antologie (m.in.: Panorama literatury polskiej XX wieku), książki poetyckie twórców polskich oraz zbiory esejów o piśmiennictwie polskim XX wieku. Dzięki swemu posłannictwu tłumacza przez dziesięciolecia budował porozumienie polsko-niemieckie, przybliżał czytelnikowi niemieckojęzycznemu wielowiekowy dorobek literatury polskiej. Urodził się w Łodzi w rodzinie niemieckiej i choć po wojnie nie wrócił do rodzinnego miasta, został autorem: „Łodzianie wszystkich krajów łączcie się”.
Na wystawie znajdują się archiwalne zdjęcia rodzinne, przedmioty osobiste, liczne książki wydane i napisane przez wybitnego tłumacza. Niezwykle ciekawą częścią ekspozycji jest korespondencja dokumentująca kontakty Dedeciusa z najwybitniejszymi polskimi poetami, m.in. słynne wyklejanki Wisławy Szymborskiej.
Galeria Muzyki im. Artura Rubinsteina
Ostatnie dwie wystawy w "Panteonie Wielkich Łodzian" wspólnie tworzą unikalną Galerię Muzyki i opowiadają o życiu i twórczości wielkiego pianisty, Artura Rubinsteina i dyrygenta i kompozytora, Aleksandra Tansmana. Więcej o Galerii Muzyki przeczytać można tu.
Galeria Muzyki im. Artura Rubinsteina to ekspozycja poświęcona wybitnym muzykom związanym z Łodzią. Stanowi ona fragment cyklu wystaw Panteon Wielkich Łodzian. Galeria znajduje się w apartamentach mieszkalnych, małej jadalni i pokoju kominkowym.
Artur Rubinstein - Muzeum Mistrza Artura
Artur Rubinstein (1887-1982) był genialnym pianistą, niezwykłym interpretatorem dzieł Fryderyka Chopina, wielką indywidualnością muzyczną, a zarazem obywatelem świata o interesującej osobowości. Urodził się w Łodzi, w licznej żydowskiej rodzinie. Tu pobierał pierwsze lekcje gry na fortepianie. W wieku 10 lat wyjechał do Berlina, by kontynuować naukę. Swoje artystyczne powołanie Artur Rubinstein potwierdził koncertując nieprzerwanie od młodzieńczych lat po kres swoich dni. Nagrał ponad 200 płyt, współpracował z najlepszymi orkiestrami i wybitnymi dyrygentami na całym świecie. Dał ponad 6 tysięcy koncertów i recitali w największych salach koncertowych. Uzyskał 9 tytułów honoris causa, otrzymał najwyższe ordery, odznaczenia państwowe, medale, dyplomy i nagrody, a także członkostwo Francuskiej Akademii Sztuk Pięknych. W 1969 roku został laureatem specjalnego Oskara za główną rolę w biograficznym filmie "L’Amour de la vie" ("Kocham życie"). Mimo, że na stałe mieszkał w Paryżu, potem w Stanach Zjednoczonych, zawsze chętnie wracał do Polski i aktywnie uczestniczył w odbudowie życia kulturalnego niepodległej ojczyzny. Miał tu także wielu przyjaciół, m.in. Grzegorza Fitelberga, Karola Szymanowskiego, Pawła Kochańskiego, Stanisława Ignacego Witkiewicza (Witkacego). Żywo interesował się muzyką współczesną, grał m.in. kompozycje Karola Szymanowskiego. Artysta zdobył sympatię i uznanie publiczności nie tylko wspaniałą grą, ale i bezpośredniością, autentycznością, dowcipem, pogodą ducha, miłością do świata i ludzi. Swoje życie opisał w pamiętnikach "Moje młode" oraz "Moje długie życie".
"Muzeum Mistrza Artura" stanowi obecnie największą na świecie kolekcję poświęconą temu pianiście. Ekspozycja otwarta w 1990 roku mieści się w dwóch sąsiadujących ze sobą pomieszczeniach.
Aleksander Tansman - warsztat kompozytora
Aleksander Tansman (1897-1986) był pianistą, dyrygentem, pierwszym polskim kompozytorem, który zdecydowanie zerwał z wpływami neoromantyzmu, stając się niekwestionowanym współtwórcą neoklasycyzmu w muzyce światowej, obok Strawińskiego, Hindemitha, Poulenca i Caselli’ego. Ceniono go jako kompozytora muzyki orkiestrowej, fortepianowej oraz gitarowej. Czerpał z polskiej i żydowskiej tradycji, choć w jego twórczości widać również silne wpływy francuskiej oraz amerykańskiej kultury. Dzieła Tansmana wykonywały orkiestry całego świata pod batutami najbardziej znanych i szanowanych dyrygentów, takich jak Sergiusz Kusewicki, Tulio Serafin, Arturo Toscanini, Leopold Stokowski, Otto Klemperer, Emil Młynarski i Grzegorz Fitelberg. Jego utwory kameralne grały najsławniejsze kwartety smyczkowe, zaś utwory solowe wprowadzali na estrady wielcy muzycy: pianiści Walter Gieseking, José Iturbi, Henri Gil-Marchex, Jan Smeterlin, Mieczysław Horszowski, Henryk Sztompka, Zbigniew Drzewiecki; wokaliści Maria Freud, Jane Bathori, Stanisława Korwin-Szymanowska; skrzypkowie Bronisław Huberman, József Szigeti, Hélčne Jourdan-Morhange i Irena Dubiska oraz wiolonczeliści Pablo Casals, Grigori Piatigorski, Maurice Marechal, Enrico Mai-nardi i Kazimierz Wiłkomirski.
Wybitny wkład Tansmana w historię muzyki światowej znajduje oficjalne potwierdzenie w wielu nagrodach i odznaczeniach (m.in. japoński Medal Ji-ji Shimpo, Medal Elizabeth Sprague-Coolidge w Waszyngtonie, Prix Hector Berlioz w Paryżu, fotel w Królewskiej Akademii Belgijskiej odziedziczony po Dymitrze Szostakowiczu, komandoria francuskiego Orderu Sztuk i Nauk, członkostwo honorowe i Medal Związku Kompozytorów Polskich). Ponadto, w Łodzi co dwa lata odbywa się, współorganizowany przez Muzeum Miasta Łodzi, Międzynarodowy Festiwal i Konkurs Indywidualności Muzycznych im. Aleksandra Tansmana.
Pierwszy gabinet Aleksandra Tansmana został otwarty w Muzeum Miasta Łodzi już w 1996 roku, jednak z uwagi na zmieniające się wymogi nowoczesnego muzealnictwa konieczna była jego modernizacja. Aktualna ekspozycja została otwarta 15 listopada 2014 roku i jest dostępna w językach: polskim i angielskim. Narracja odwołuje się do pięciolinii symbolizującej pięć kategorii. Czas – który niczym metrum w muzyce porządkuje wszystkie wydarzenia. Polak – bo Tansman zawsze czuł się Polakiem i stąd wypływały główne cechy jego twórczości. Obywatel świata – bo odwiedził wiele krajów i wszędzie czuł się dobrze, a żadne miejsce nie wydawało mu się nieodpowiednie. Artysta – bo muzyka była główną treścią jego życia. Człowiek – bo muzyka to przede wszystkim ludzkie emocje. Ekspozycja przywołuje postać kompozytora oraz historię jego życia i twórczości.
Goście zwiedzający wystawę mogą obejrzeć niezwykle ciekawe pamiątki po kompozytorze, które zostały przekazane do Muzeum Miasta Łodzi przez córki Aleksandra Tansmana, Marianne i Mireille oraz jego biografa, Janusza Cegiełłę. Wśród nich znajdują się liczne zdjęcia artysty, partytury, a także przedmioty towarzyszące mu w życiu zawodowym (np. pulpit kompozytorski - prezent od Igora Strawińskiego), codziennym (np. własnoręcznie wykonana przez córki Tansmana talia kart) oraz w trakcie podróży (np. aparat fotograficzny czy paszport).
Dodatkową wartością wystawy są multimedialne aplikacje angażujące zwiedzających oraz zapoznające ich ze zjawiskami akustycznymi i różnymi sposobami zapisu muzyki. Do dyspozycji gości są jedyne w Polsce: interaktywne stanowisko dyrygenckie, na którym można poznać tajniki dyrygentury oraz interaktywne studio montażowe, ukazujące z bliska pracę reżysera dźwięku.
W każdą środę i niedzielę w godzinach 14.00 - 15.00 zapraszamy na "Seans w ultrafiolecie". W tych dniach wystawa "Aleksander Tansman - warsztat kompozytora" dostępna jest w świetle ultrafioletowym.
Wystawa dofinansowana ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego
Poniżej prezentujemy scenariusze zajęć. Zachęcamy nauczycieli do zapoznawania się z materiałami i wykorzystywania ich w codziennej pracy dydaktycznej.
Pobierz scenariusz dla:
Klasy 1 - 3 szkoły podstawowej
Klasy 4 - 6 szkoły podstawowej
Scenariusze stworzone przez studentów Akademii Muzycznej w Łodzi, pod kierunkiem mgr. Katarzyny Kłys - koordynatora Pracowni Edukacji Artystycznej - udostępnione zostały na bezpłatnej licencji Creative Commons Polska.
Ekspozycja jest inscenizacją gabinetu magnata bawełny z czasów Łodzi przemysłowej i poświęcona jest przede wszystkim rodzinie Poznańskich. Głównym elementem wystawy są oryginalne pamiątki pozostałe po właścicielach Pałacu: olejny portret Izraela Poznańskiego pędzla warszawskiego malarza, Stanisława Heymana, oryginalne meble z wnętrz pałacowych, m.in. stojący zegar i fotel oznaczone rodzinnym monogramem „P”. Ważne miejsce w gabinecie zajmuje neogotyckie biurko, a naprzeciwko niego stoi biblioteczka z przełomu XIX i XX wieku. W szafie bibliotecznej prezentowane są fragmenty księgozbioru Maurycego Poznańskiego (syna Izraela). Na biurku wyeksponowany jest zestaw akcesoriów piśmiennych z początku XX wieku, m.in. kałamarz, przycisk do papieru, suszka do atramentu. Wystawa daje także możliwość do prześledzenia dziejów rodu Poznańskich na podstawie drzewa genealogicznego i fotografii rodzinnych. Archiwalne unikatowe zdjęcia oraz dokumenty stanowią też ciekawą opowieść o historii Pałacu i kompleksu fabrycznego - dzisiejszej Manufaktury.
W reprezentacyjnym saloniku, znajdującym się na pierwszym piętrze Pałacu Poznańskich została zaaranżowana ekspozycja "Malarstwo artystów żydowskich. Z kolekcji Davida Malka". Z jednej strony prezentowane dzieła sztuki nawiązują do tendencji z przełomu XIX i XX wieku, kiedy to właściciele fabryk w istotny sposób wspierali artystów i inicjatywy kulturalne środowisk twórczych. Z drugiej zaś strony to wystawa-pomnik, której idea pojawiła się podczas obchodów 60. rocznicy likwidacji getta łódzkiego.
Właścicielem obrazów jest David Malek, Żyd rumuńskiego pochodzenia. W czasie wojny został wywieziony do Oświęcimia, gdzie poznał dwóch łodzian, którzy tragicznie zmarli na jego oczach. Po latach Malek zapragnął zobaczyć rodzinne miasto swoich przyjaciół. Oczarowany wnętrzami Pałacu Poznańskich postanowił zaprezentować tu swoją kolekcję dzieł sztuki artystów żydowskich. To miejsce wydało mu się adekwatne także ze względu na funkcjonujące w nim ekspozycje muzealne m.in. wnętrza pałacowe należące do fabrykanta żydowskiego pochodzenia czy gabinet Jana Karskiego – świadka Zagłady. Kolekcjoner traktuje sztukę jako lekarstwo na lęk i ból, jako środek do wypierania lub przywoływania przykrych doświadczeń, jako uspokojenie i źródło wzruszeń. W jego zbiorach można wyodrębnić prace artystów dawnych i współczesnych, tych co przeżyli Zagładę i tych co zginęli.
Na wystawie w Muzeum Miasta Łodzi pokazywany jest fragment kolekcji Davida Malka. Tym, co łączy wszystkie dzieła, jest pochodzenie twórców. Znajdują się tu prace zarówno o tematyce żydowskiej, przedstawiające sceny religijne, jak i pejzaże, martwe natury, portrety, akty, sceny rodzajowe i kompozycje abstrakcyjne. Na ekspozycji można obejrzeć obrazy m.in.: impresjonistów, twórców należących do międzynarodowego środowiska artystycznego Szkoły Paryskiej czy malarzy współczesnych. Są tu takie nazwiska, jak: Camille Pissarro, Marc Chagall, Max Libermann, Leo Kahn, Piero Cividalli oraz związani z Łodzią Jakub Markiel, Icchak Lichtenstein i Jankiel Adler.
Od 13.10.2017 ogród nieczynny do odwołania.
Ogród przylegający do Pałacu Poznańskich stanowi integralną część kompleksu pałacowo-fabrycznego. W miarę upływu lat i wraz z przebudową rezydencji poddawano go licznym przemianom. Początkowo budynek był otoczony terenem ogrodowo-parkowym typu angielskiego o nieregularnym kształcie alejek. W 1902 roku postanowiono nadać Pałacowi bardziej okazały wygląd i zbudowano półkoliste tarasowe zejście do ogrodu oraz wysunięte widokowe podium, okolone schodami. W niewielkim oddaleniu umieszczono fontannę na rzucie koła, z misą w kształcie czteroliścia. Tarasowe zejście oświetlone było dwiema latarniami gazowymi w formie posągów, przedstawiających strażników rzymskich. Poniżej fontanny, na osi widokowej, powstała tralkowa balustrada z symetrycznie usytuowanymi schodami, prowadzącymi w głąb alejek ogrodu zwanego „spacerowym”. W kompozycji ogrodu, zaprojektowanego przez właściciela łódzkiej firmy ogrodniczej - Leona Grabowskiego, wyróżniały się: krótko strzyżone trawniki, sztuczne jeziorko, kępy drzew, barwne kwietniki i koliste oczko wodne. Ogród ciągnął się do dawnego koryta rzeki Łódki i ograniczony był wzdłuż ulicy Zachodniej murem z bramą łączącą przyległy do skrzydła bocznego Pałacu parterowy budynek gospodarczy. Dalej, za terenem zielonym, rozciągał się ogród warzywny z cieplarnią, oranżerią i strzelnicą, budynkami gospodarczymi oraz mieszkalnymi. W czasie okupacji hitlerowskiej wygląd ogrodu uległ zmianie. Zlikwidowano fontannę. Po wojnie wydłużono skrzydło boczne, a następnie dobudowano skrzydło poprzeczne, ograniczające w znacznym stopniu dawne założenia ogrodowe. Z pierwotnego wyglądu ogrodu do dziś zachowały się: część starego drzewostanu oraz architektura obecnego podjazdu z latarniami w formie posągów, a także rotunda (niegdyś osłaniająca elektryczną pompę wodną) i schodki prowadzące do alejek. W wyniku przeprowadzonych prac konserwatorskich w miejscu dawnej fontanny, której obrys zaznaczono odmiennym kolorem niż bruk, odtworzono niewielki dziedziniec. Na północny-wschód od dziedzińca, usytuowana została natomiast zabytkowa fontanna ozdobiona rzeźbą, przedstawiającą młodą, nagą kobietę. Autorstwo rzeźby przypisuje się łódzkiemu artyście, Wacławowi Konopce.
W ogrodzie podziwiać także można inne prace artystyczne tworzące otwartą w 2000 roku Aleję Rzeźb, nawiązującą do sławnej w latach 70. XX wieku Łódzkiej Galerii Rzeźb w Pasażu Rubinsteina przy ul. Piotrkowskiej w Łodzi. Prezentowane są tu dzieła plenerowe pochodzące ze zbiorów Muzeum Miasta Łodzi oraz kolekcji prywatnych. Część z nich została zakupiona przez władze miasta, część powstała w ramach projektu Konstrukcja w Procesie, a niektóre zostały wykonane specjalnie dla Muzeum. Podczas spaceru można zobaczyć prace m.in.: Przemysława Druszcza, Włodzimierza Finke, Rafała Frankiewicza, Michała Gałkiewicza, Andrzeja Jocza, Pawła Jocza, Bogdana Wajberga, Zofii Władyki-Łuczak, Olgierda Truszczyńskiego, Jacka Wesołowskiego, Haliny Wincior-Ożerskiej czy Zbigniewa Władyki. Wszystkie działa sztuki znakomicie komponują się z zielenią ogrodu na tle eklektycznej budowli Pałacu Poznańskich.
Zdjęcia prezentowane na stronie są autorstwa: M. Urlich, B. Szafrańska, T. Karpiński, R. Sochala
