O Pałacu

Muzeum Miasta Łodzi ma swą siedzibę w jednym z najbardziej efektownych budynków Łodzi, dawnym Pałacu Poznańskich. Pałac wraz z ogrodem usytuowany jest w północnej części miasta, w bliskim sąsiedztwie budynków fabrycznych i domów robotniczych. Wraz z nimi tworzy zespół fabryczno-rezydencjonalny. Początek tej monumentalnej budowli dał narożny, piętrowy, murowany dom mieszkalny o ściętym narożniku wraz z wolno stojącymi zabudowaniami – parterową farbiarnią, drewnianymi budynkami gospodarczymi, placem i ogrodem, które Izrael Poznański zakupił w 1877 roku. Nieruchomość z czasem zmieniała się w kompleks pałacowo-ogrodowy, kilkakrotnie przekształcany w miarę zmieniającego się statusu społecznego rodziny Poznańskich. Budowa rezydencji, często porównywanej do paryskiego Luwru, służyła łódzkiej burżuazji przemysłowej do osiągnięcia prestiżu i utrwalenia swojej tożsamości.

Pałac zaprojektowany był pierwotnie jako oparta o wzorce renesansu francuskiego budowla o charakterze reprezentacyjno-handlowym i mieszkalnym. Autorem projektu, który nie został w pełni zrealizowany, był architekt miasta Hilary Majewski. Pałac zaczął zyskiwać obecną formę w wyniku przebudowy w 1898 roku według projektu Juliusza Junga i Dawida Rosenthala. Decyzja o kolejnej modernizacji została podjęta w 1901 roku już po śmierci Izraela Poznańskiego (zm. w 1900 roku). Projektował i realizował ją Adolf Zelingson, a nadzór nad nią przyjął Franciszek Chełmiński. Prace ukończono w 1903 roku. W tym czasie rezydencja uzyskała kształt architektoniczny podobny do dzisiejszego.

Korpus główny budynku ma monumentalny neobarokowy charakter z bogatą dekoracją i alegorycznymi rzeźbami gloryfikującymi przemysł i podkreślającymi rolę fabrykanta w przemysłowym mieście. Nad budynkiem dominują kopuły, które kryją reprezentacyjną jadalnię i salę balową.

Wnętrzom nadano bogaty i pełen przepychu charakter. Wystrój sal Pałacu jest eklektyczny i nawiązuje do stylów drugiej połowy XIX wieku przy jednoczesnym zastosowaniu dekoracji secesyjnej. W korpusie głównym, który pełnił funkcje reprezentacyjne i oficjalne, poza dużą jadalnią i salą balową, na piętrze znajdowały się saloniki, a na parterze, w pawilonie połączonym bezpośrednio z Pałacem, pomieszczenia biurowe i giełdowe. W skrzydle bocznym na dole mieściły się magazyny wyrobów gotowych, a na piętrze - apartament mieszkalny, pokoje gościnne oraz - przykryty szklanymi kopułami - ogród zimowy.

Niepowodzenia finansowe spółki, które rozpoczęły się wraz z wybuchem I wojny światowej, a pogłębiające się w związku z rewolucją październikową i kryzysem światowym w latach 20. XX wieku, spowodowały zmiany w zarządzaniu firmą. Pałac, mimo iż formalnie nadal pozostawał własnością Towarzystwa Akcyjnego Wyrobów Bawełnianych I. K. Poznańskiego, miał nowych użytkowników, a rodzina nie była zainteresowana jego utrzymywaniem.

Rezydencja od czasów I wojny światowej była wielokrotnie przebudowywana i często zmieniała właścicieli. W styczniu 1927 roku wojewoda łódzki Władysław Jaszczołt uzyskał zgodę ministerialną na przeniesienie Urzędu Wojewódzkiego z dotychczasowej siedziby w dawnym Hotelu „Bristol” przy ul. Zawadzkiej 11 (obecnie ul. Próchnika). Przeprowadzka Urzędu rozpoczęła się 31 stycznia 1927 roku i zakończyła w początkach lutego. W latach 30. XX w. zlikwidowano ogród zimowy oraz przebudowano niektóre wnętrza.

We wrześniu 1939 roku Pałac zajęty został przez niemiecki Zarząd Cywilny przy dowództwie 8. 10 kwietnia 1940 roku do budynku przeniesiono naczelne władze i główne wydziały Rejencji Łódzkiej (Regierungsbezirk Litzamannstadt). Po wojnie Pałac ponownie stał się siedzibą Urzędu Wojewódzkiego, a od 1950 roku Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej. Z końcem lat 50. XX w. dobudowano skrzydło poprzeczne, zamykające założenie pałacowe, w którym do dziś swoją siedzibę ma Urząd Skarbowy. Nowo postawiona część spowodowała ograniczenie pierwotnej powierzchni ogrodu spacerowego.

Od 1975 roku część rezydencji rodziny Poznańskich jest siedzibą Muzeum Miasta Łodzi (do 2009 Muzeum Historii Miasta Łodzi). Instytucja od samego początku istnienia rozpoczęła długotrwałą przebudowę, renowację, rewaloryzację i konserwację w trosce o przywrócenie reprezentacyjnemu budynkowi dawnej świetności. W wyniku prowadzenia prac konserwatorskich i przejmowania przez Muzeum kolejnych zabytkowych sal Pałacu, pomieszczenia odzyskały w dużej mierze pierwotny wygląd.

Zdjęcia prezentowane na stronie są autorstwa: M. Urlich, B .Szafrańska, T. Karpiński, archiwum Muzeum