Zanim powstała Wielka Łódź

„Zanim powstała Wielka Łódź”
wystawa z okazji 590. rocznicy nadania Łodzi praw miejskich

Miejsce – Galeria "W biegu”
Termin: 29 lipca – 29 września 2013
Autorzy: Beata Kamińska, Andrzej Jankowski, Marcin Szymański


Materiał zgromadzony na naszej ekspozycji dotyczy najbardziej pomijanego okresu historii Łodzi – od średniowiecznych początków, poprzez nadanie praw miejskich do 1823 r. Cezurami czasowymi są pierwsze wzmianki o Łodzi w 1332 wieku z jednej strony, a wytyczenie Nowego Rynku w 1823 roku z drugiej.
Zaprezentowany na wystawie materiał obrazuje kierunki rozwoju miejscowego osadnictwa, kształtowanie się społeczności miejskiej od XV wieku i jej wpływ na rozwój m.in. lokalnej infrastruktury, gospodarki i handlu. Prezentowane są min: kopie aktów lokacyjnych z XV wieku, które zdecydowały o późniejszym rozwoju gospodarczym naszego miasta, mapy pokazujące rozwój przestrzenny Łodzi i okolic ( m.in. kopie map F. Johney’a z przełomu 1812/13 roku) czy ryciny pokazujące widoki oraz zabudowania Łodzi  z początku XIX wieku. Zobaczymy również oryginalne monety koronne z lat 1386 – 1434  z czasów panowania Władysława Jagiełły.



29 lipca 1423 r. to dzień który otwiera nowy rozdział w historii naszego miasta. Łódź traci status osady biskupiej. Król Władysław Jagiełło w Przedborzu nadał Łodzi prawa miejskie co było kulminacyjnym punktem w prawno-ustrojowym procesie powstawania miasta.
Łódź ( założona na prawie magdeburskim) została oddana pod bezpośrednią władzę lokalną, aby się rozwijać i budować otrzymała prawo organizowania targów, a w  1433 r. otrzymała prawo używania własnej pieczęci miejskiej. Nadal jednak była miastem małym, o charakterze rolniczym ale pełniła rolę ważnego ośrodka handlowo rzemieślniczego ( głównie przez dogodne położenie na trakcie handlowym). Miejscowa ludność zajmowała się uprawą ziemi, hodowlą zwierząt, handlem i rzemiosłem. Do końca XVIII stulecia była to niewielka osada na drodze pomiędzy Piotrkowem Trybunalskim a Łęczycą, nie mająca jednak większego znaczenia gospodarczego, z okresami upadku, zastoju i  pauperyzacji ludności związanymi m.in. z wojnami, pożarami czy epidemiami.
Pewne korzyści  w sytuacji  Łodzi i okolic nastąpiły pod koniec XVIII wieku kiedy to władze pruskie przeprowadziły sekularyzację dóbr kościelnych.
Zasadnicze zmiany zaszły jednak na początku XIX wieku, kiedy to za sprawą Stanisława Staszica ( reprezentującego rząd Królestwa) i Rajmunda Rembielińskiego ( przedstawiciel władz województwa mazowieckiego) 18 września 1820 r.  Łódź zaliczono o osad fabrycznych.
Decyzja władz rozpoczęła nowy rozdział w historii miasta, dała mu szerokie możliwości i nadała kierunek rozwoju. Na to, że Łódź wytypowano na miasto fabryczne przyczyniło się wiele czynników fizjograficznych m.in. bliskość wody i lasów które dostarczały materiały budowlane ale też  koncepcja industrializacji kraju, zasady polityki protekcyjnej, która miała „obudzić z letargu” tereny zapóźnione w rozwoju. Nie bez znaczenia były również dogodne warunki stworzone do parcelacji ziemi co pozwalało na swobodne dysponowanie gruntami. Rządowy program rozwoju przemysłowego zapewniał nowo-przybyłym liczne przywileje, ulgi i pomoc finansową.
Wytyczenie w latach 1821-1823 osady sukienniczej – Nowe Miasto (na południe od Starego Miasta) z ośmiobocznym rynkiem w centrum (obecny Plac Wolności) uważa się za początek "Łodzi przemysłowej".
Rodzący się  przemysł i szerokie perspektywy rozwoju  spowodowały napływ nowych osadników. Przyjeżdżali nad rzekę Łódkę m.in. koloniści z Śląska, Czech, Moraw, Saksonii, Francji, Anglii czy Wielkiego Królestwa Poznańskiego. Wśród nich byli przedstawiciele różnych wyznań, co spowodowało utworzenie złożonego tygla kulturowo-narodowego mającego duży wpływ na wizerunek Łodzi i specyfikę lokalnej społeczności.
Druga połowa XIX wieku to czas dynamicznego rozwoju gospodarczego i urbanistycznego, wzmożonej industrializacji miasta, zmian ekonomicznych i nowych inwestycji.