W poszukiwaniu zaginionego kwartału

W poszukiwaniu zaginionego kwartału to projekt realizowany przez Muzeum Miasta Łodzi w 2014 r. mający na celu zbudowanie historycznej makiety fragmentu Łodzi oraz liczne działania edukacyjne z zakresu architektury i urbanistyki. Projekt jest kontynuacją działań edukacyjnych z pierwszej części roku skupiających się na detalach architektonicznych pt.: "3Detale Łodzi". Jednym z efektów owych działań jest film "Bogactwo Łodzi", który obejrzało już prawie 27 000 osób, a kolejni widzowie przybywają każdego dnia - zapraszamy do obejrzenia: https://www.youtube.com/watch?v=nxWkRN3FSjU. W tej części projektu muzeum zaoferowało mieszkańcom Łodzi cykl różnorodnych spotkań z architekturą, których wspólnym mianownikiem było "Poszukiwanie zaginionego kwartału".

Idea projektu

Muzeum Miasta Łodzi ma swoją siedzibę w pałacu należącym niegdyś do jednego z najbogatszych łódzkich fabrykantów, Izraela Poznańskiego, mieszczącym się przy ul. Ogrodowej 15. Ulica ta jest jednocześnie granicą pomiędzy dzielnicami Śródmieście i niesławnymi Bałutami. Po drugiej stronie ul. Zachodniej, wzdłuż której rezydencja ciągnie się na północ, usytuowany jest park, zwany staromiejskim lub "Parkiem Śledzia". Bardziej istotna jest dla nas druga nazwa, która wskazuje na istnienie w tym miejscu w przeszłości czegoś innego niż park. Prawdopodobnie zlokalizowany był w tu przed II wojną światową targ rybny. Na targu królował solony śledź – jeden z najtańszych wtedy artykułów spożywczych. Wiemy, że oprócz targu był też browar oraz kilkadziesiąt kamienic. Cały ten fragment miasta został zniszczony przez Niemców podczas II wojny światowej, lecz nie doszło do tego w rezultacie działań zbrojnych ale zabudowania z premedytacją wyburzono, aby oddzielić założone na Bałutach getto od reszty Łodzi. Powstała pusta strefa buforowa, która dopiero w 1951roku została przekształcona w park. Od północy park ów ogranicza opustoszały plac Starego Rynku. Nieopodal znajdowała się wielka i przepiękna synagoga wybudowana w stylu mauretańskim. Zburzona wraz z innymi łódzkimi synagogami w listopadzie 1939 roku.

W czasach PRLu okolice skrzyżowania ulic Ogrodowej i Zachodniej ulegały dalszym przemianom. Ulicę Zachodnią poszerzono wyburzając kilkanaście kolejnych kamienic - całą pierzeję, co sprawiło, że oficyny, które nigdy nie miały być wystawione na szeroki widok publiczny stały się budynkami frontowymi. Nie spełniając swojej roli jako "godnego miejsca do życia" opustoszały i ostatecznie w większości zostały wyburzone pod koniec 2012 roku zostawiając w tkance miasta kolejną wyrwę.

Celem projektu jest przywrócenie pamięci o fragmencie miasta, który został tak bardzo przekształcony z powodów często nie mających nic wspólnego z naturalnymi przemianami urbanistycznymi zachodzącymi w miastach. Była to za każdym razem brutalna ingerencja w tkankę miejską, której skutki odczuwamy do dzisiaj.

"Poszukiwanie zagubionego kwartału" należy ponadto rozumieć również symbolicznie przez próby odnalezienia odpowiedzi na pytania o kondycję planowania przestrzennego w Polsce, o to kto jest odpowiedzialny za stan naszych miast? Jak rozkładają się akcenty odpowiedzialności pomiędzy urzędników, architektów, urbanistów, polityków i nas samych? Te różnorodne i skomplikowane zagadnienia będziemy starali się stopniowo rozwikłać lub chociaż zarysować problemy z nimi związane.

Efekt projektu

Trwałym rezultatem projektu jest powstanie pierwszej (w dziejach naszego miasta) historycznej makiety fragmentu Łodzi. Odtworzony zostanie "zaginiony kwartał" z roku 1939 czyli okresu, kiedy Łódź była najgęściej zabudowana, tuż przed drugowojennymi destrukcjami. Obiekt ten stanie się cennym eksponatem, źródłem wiedzy o przeszłości Łodzi oraz podstawą do dalszych działań edukacyjnych w przyszłości. Prezentacja makiety odbędzie się podczas uroczystego finału projektu w dniu 17 grudnia 2014 roku.

Wydarzenia w projekcie

Zapraszamy Łodzian do wzięcia udziału w szeregu wydarzeń w ramach projektu. Zaplanowane są: spacery po Łodzi, spotkania ze specjalistami z dziedziny architektury i urbanistyki, wywiady z architektami oraz wspomniany finał projektu połączony z prezentacją makiety i dalszymi rozmowami o mieście.

Spacery

W sierpniu 2014 r. zaprosiliśmy mieszkańców na serię spacerów po Łodzi śladem architektury i miejsc, które nie są na co dzień tym, co przychodzi nam do głowy na myśl o dziedzictwie historycznym naszego miasta, ale jednak stanowi o jego wartości i jest integralną częścią Łodzi. Znakomici prowadzący, z pasją opowiedzieli i wskazali ważne choć często zapomniane punkty na mapie naszego miasta.

"Zaginiony kwartał" był tutaj rozumiany szerzej, nie tylko jako obszar naszych zainteresowań związanych z makietą historyczną ale także innych elementów i całych obszarów miasta, którym poświęca się w naszym mniemaniu, zbyt mało uwagi.

Termin: 7.08.2014 (czwartek), godz. 18.00
Prowadzenie: Joanna Podolska
Miejsce startu: rynek Starego Miasta
Temat: Przedwojenna zabudowa Starego Miasta

Termin: 14.08.2014 (czwartek), godz. 18.00
Prowadzenie: Witek Kopeć
Miejsce startu: ul. Piotrkowska 32 – obok pomnika fabrykantów
Temat: Stare Polesie – zapomniana dzielnica

Termin: 23.08.2014 (sobota) godz. 11.00
Prowadzenie: Andrzej Owczarek    
Miejsce startu: skrzyżowanie ulic Tuwima i Kilińskiego
Temat: Łódzki modernizm międzywojenny

Termin: 28.08.2014 (czwartek) godz. 18.00
Prowadzenie: Aleksandra Sumorok
Miejsce startu: rynek Starego Miasta
Temat: Bałuty, czyli robotnicze eldorado. Szlakiem łódzkiej socrealistycznej architektury pierwszej połowy lat. 50. XX wieku

Aby uzyskać szczegółowe informacje o spacerach kliknij tutaj>

Spotkania

W październiku i listopadzie br. zaprosiliśmy na cykl spotkań z ekspertami.

Termin: 4.10.2014 r. (sobota) godz. 12.00
Temat: Kiedy miasta stały się "historyczne"?
Gość: dr Jacek Friedrich (Gdańsk) - krytyk i historyk sztuk

Termin: 11.10.2014 r. (sobota) godz. 12.00
Temat: Jak budować współczesne kamienice?
Goście: Zbigniew Maćków (Wrocław) - architekt, Maciej Czeredys (Warszawa) – architekt, urbanista

Termin: 23.10.2014 r. (czwartek) godz. 18.00
Temat: Miasta za małe dla samochodu - przestrzeń historyczna, a projekty komunikacyjne
Gość: Jan Friedberg (Kraków) – specjalista z zakresu rozwiązań komunikacyjnych

Termin: 30.10.2014 r. (czwartek) godz. 18.00
Temat: Mieszkanie w śródmieściu - ekonomiczny przymus czy mieszczańska moda?
Goście: dr Maja Grabkowska (Gdańsk) - geografka, Natalia Cyrzan (Gdańsk) – animatorka kultury

DODATKOWO
Termin: 15.11.2014 r. (sobota) godz. 12.00
Spacer po nieistniejącej dzielnicy Łodzi na podstawie bardzo mało znanych zdjęć.
+ Spotkanie miłośników starych łódzkich fotografii
Prowadzący: Adam Brajter (Łódź) – pasjonat miasta, wiceprezes Towarzystwa Opieki nad Zabytkami

Aby uzyskać szczegółowe informacje o spotkaniach kliknij tutaj>

Finał

17 grudnia o godz. 18:00 zapraszamy na podsumowanie całorocznych działań Muzeum Miasta Łodzi z zakresu architektury i urbanistyki naszego miasta. Dotacje z Fundacji Orange oraz Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego umożliwiły nam stworzenie niezwykłych eksponatów, które wejdą w skład stałej ekspozycji naszej instytucji.

Zaprezentujemy makietę "zaginionego kwartału", czyli zabudowy, która przed II wojną światową znajdowała się na obszarze dzisiejszego parku staromiejskiego oraz Starego Miasta od ulic Ogrodowej i Północnej, po Wojska Polskiego i Limanowskiego. Po przeanalizowaniu setek zdjęć i archiwalnych teczek oddamy mieszkańcom i mieszkankom Łodzi model, który, mamy nadzieję, będzie przedmiotem wielu rozmów, analiz i przywróci, chociażby częściowo, w tej materialnej warstwie, pamięć o nieistniejącym już fragmencie Łodzi.

To nie jedyna miniatura jaka będzie nam towarzyszyła tego wieczoru. W ramach projektu "Nauka (dla) Sztuki", obejrzymy odtworzoną przez studentów Politechniki Łódzkiej (pod opieką dr Anetty Kępczyńskiej-Walczak i mgr Justyny Pietrzykowskiej) w pomniejszonej skali, salę jadalną Pałacu Poznańskich, która od przyszłego roku będzie umożliwiała osobom niewidomym, poprzez dotyk, wyobrażenie sobie wyglądu pałacowych wnętrz.

Prezentacji będzie towarzyszyła wystawa archiwalnych zdjęć i cytatów z prasy, pokazujących i opisujących życie w dzielnicy, która była przedmiotem naszych analiz.
Podczas spotkania swoją premierę będzie miała również filmowa zapowiedź kolejnej produkcji edukacyjnej, która niebawem dołączy do poszerzanego systematycznie zbioru filmów o naszym mieście dostępnych na naszym kanale YouTube.

Projekt finansowany przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu Edukacja Kulturalna

Za budowę makiety odpowiedzialna jest firma: Scale Model Warehouse

Merytorycznie projekt wspiera Miejska Pracownia Urbanistyczna w Łodzi

Makieta wykonana w ramach projektu "W poszukiwaniu zaginionego kwartału" weszła do stałej ekspozycji Muzeum Miasta Łodzi i można ją oglądać bezpłatnie w godzinach otwarcia muzeum. Wraz z makietą udostępniamy film omawiający przeszłość zaprezentowanego fragmentu miasta oraz publikację online "W poszukiwaniu zaginionej ciągłości miasta". Zachęcamy do zapoznania się przedstawionymi poniżej materiałami.

Pobierz publikację