Wystawa stała "Z dziejów Łodzi. Historia - Kultura - Codzienność" - Panteon wielkich łodzian

Idea upamiętnienia postaci, które odegrały ważną rolę w historii lub kulturze przyświecała powstaniu „Panteonu Wielkich Łodzian” w Muzeum Miasta Łodzi. Nazwa „Panteon” nawiązuje zarówno do rzymskiej świątyni poświęconej wszystkim bogom z II wieku naszej ery, jak i do paryskiego Panteonu, czyli dawnego kościoła Św. Genowefy, który od 1885 roku pełni rolę mauzoleum ludzi zasłużonych dla narodu francuskiego.

Cykl inspirowanych tą ideą kameralnych wystaw został wpisany w historyczne wnętrza Pałacu Rodziny Poznańskich. Usytuowane zostały w pokojach dawnego apartamentu mieszkalnego na pierwszym piętrze, a także na parterze w dawnej części biurowej przedsiębiorstwa Izraela Poznańskiego. Zaaranżowane zostały w formie symbolicznych gabinetów. Znajdują się w nich pamiątki związane z postaciami ze świata literatury - takimi jak Władysław Reymont, Julian Tuwim, Karl Dedecius, muzyki - takimi jak Aleksander Tansman i Artur Rubinstein, a także tymi, którzy w czasie drugiej wojny światowej swoją heroiczną postawą pokazywali, że nawet w tak trudnym czasie można zachować człowieczeństwo - jak Jan Karski oraz Marek Edelman i Alina Margolis.

Podkreślone zostały ich związki z Łodzią, a także ponadlokalny, uniwersalny wymiar ich działalności.

Jan Karski - Gabinet prof. Jana Karskiego
Jan Karski (1914-2000) był pierwszym z kurierów Polskiego Państwa Podziemnego, który w 1942 roku dotarł do Londynu, a potem do Waszyngtonu, gdzie przekazał najwybitniejszym politykom i dyplomatom zatrważające wieści o Zagładzie. Karski był także jeńcem sowieckim i więźniem nazistów. Amerykanie okrzyknęli go jednym z najwybitniejszych profesorów polskiego pochodzenia wykładającym na uczelniach w USA. Jeszcze jako Jan Kozielewski wychowywał się w Łodzi w rodzinie katolickiej, wyjątkowo otwartej na inne wyznania i kultury. Można zaryzykować stwierdzenie, że gdyby nie łódzkie dzieciństwo, nie byłoby emisariusza Karskiego, alarmującego świat o Zagładzie narodu żydowskiego. Chociażby dlatego nie mogło w Panteonie Wielkich Łodzian zabraknąć gabinetu prezentującego kolekcję pamiątek związanych z profesorem Janem Karskim.

Gabinet Profesora Jana Karskiego powstał 2 października 1999 roku. Jan Karski osobiście dokonał jego otwarcia, tak jak rok wcześniej złożył deklarację podarowania rodzinnemu miastu pamiątek swojego życia i dokonań. Podkreślił w ten sposób rolę, jaką odegrała w jego życiu wielokulturowa Łódź. Wśród podarowanych przez Jana Karskiego pamiątek szczególną wartość posiadają najwyższe państwowe, cywilne i wojskowe odznaczenia: Order Orła Białego i Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari oraz medal Instytutu Pamięci Jad Waszem, a także dyplomy: Honorowego Obywatela Państwa Izrael i Sprawiedliwego wśród Narodów Świata oraz doktoraty honoris causa polskich i amerykańskich uniwersytetów. Całość wraz z licznymi przedmiotami osobistymi stanowi bezcenny i jedyny w swoim rodzaju zbiór memorabiliów związanych z życiem i działalnością Profesora. W 2014 roku, w związku ze stuleciem jego urodzin oraz w ramach obchodów Roku Jana Karskiego, Muzeum przygotowało projekt modernizacji Gabinetu. Została stworzona wówczas nowa wystawa, która zachowując dotychczasowy „gabinetowy” charakter, dzięki wykorzystaniu nowoczesnych środków wystawienniczych, pozwala na prezentację obiektów oraz materiałów archiwalnych i audiowizualnych, m.in. filmu "Shoah" w reż. C. Lanzmanna z roku 1985. Prezentacja materiału w układzie problemowo-chronologicznym została wzbogacona wybranymi wypowiedziami Jana Karskiego. Wyeksponowane zostały wątki związane z łódzkim okresem życia bohatera wystawy, w tym wspomnienia z lat młodości. W nowej odsłonie zostały przedstawione również zagadnienia związane z historią misji kurierskich podczas II wojny światowej oraz amerykański rozdział życia Profesora. Wernisaż wystawy zatytułowanej "...więcej niż bohater" odbył się w setną rocznicę urodzin Jana Karskiego - 24 kwietnia 2014 r.

Projekt edukacyjny wokół postaci Jana Karskiego

Pobierz bezpłatny katalog

Wystawa sfinansowana ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego

Marek Edelman
Marek Edelman wraz z wybuchem wojny stał się jednym z przywódców socjalistycznej młodzieży żydowskiej w warszawskim getcie. Był jednym z pierwszych instruktorów grup bojowych Bundu. Począwszy od 1942 roku był członkiem Komendy Żydowskiej Organizacji Wojskowej (ŻOB), jednym z organizatorów i dowódców akcji zbrojnej prowadzonej w getcie warszawskim w kwietniu i maju 1943 roku. W sierpniu 1944 roku uczestniczył jako żołnierz w powstaniu warszawskim. Był jedynym członkiem sztabu głównego ŻOB mieszkającym po wojnie w Polsce: działaczem społecznym i politycznym, lekarzem kardiologiem wykonującym prekursorskie operacje serca.

Kameralny gabinet to swego rodzaju portret człowieka, który nigdy nie był bierny wobec otaczającej rzeczywistości, który dla ratowania ludzkiego życia gotowy był do poświęceń. Na ekspozycji znajdują się fotografie, meble oraz rzeczy osobiste Marka Edelmana i jego żony Aliny Margolis (uczestniczki powstania warszawskiego, lekarza pediatrii, działaczki społecznej m.in. organizacji Lekarze bez Granic, po 1989 założycielki Fundacji Dzieci Niczyje).

Marek Edelman powiedział "W zasadzie najważniejsze jest życie, a jak już jest życie, to najważniejsza jest wolność, a potem oddaje się życie za wolność. Wtedy już nie wiadomo, co jest najważniejsze".

Władysław Stanisław Reymont - Władysław Stanisław Reymont i Ziemia obiecana
Władysław Stanisław Reymont (1867-1925) był polskim pisarzem, współpracownikiem m.in. „Kuriera Codziennego”, „Głosu” i „Tygodnika Ilustrowanego” oraz laureatem Nagrody Nobla. Jako wnikliwy obserwator w swoich powieściach podejmował takie tematy jak: spirytyzm ("Wampir"), ludomania ("Chłopi"), antyurbanizm ("Ziemia obiecana") czy podróżowanie ("Marzyciel"). Reymont był od urodzenia związany z ziemią łódzką, a w kwietniu 1896 roku przeprowadził się na kilka miesięcy do Łodzi, aby zmierzyć się z napisaniem powieści o fascynującym go „kosmopolitycznym młynie”. W powieści "Ziemia obiecana" Łódź została uwieczniona przez pisarza, jako dynamicznie rozwijająca się metropolia, zaludniona przez wielokulturową społeczność.

Ekspozycja, prezentująca życie i twórczość literacką noblisty, mieści się w dawnym męskim saloniku karcianym, wyposażonym w autentyczne meble z domu rodzinnego pisarza w Wolbórce. Wystawa przedstawia m.in. reprodukcje fotografii pisarza i jego najbliższych oraz różnojęzyczne wydania największych dzieł Reymonta.

Julian Tuwim - A ja Łódź wolę! Literackie ślady Juliana Tuwima
Julian Tuwim (1894-1953) był jednym z najwybitniejszych polskich poetów i niezwykle barwną postacią literatury polskiej. W Łodzi spędził dzieciństwo i młodość. Atmosfera tego miasta ukształtowała go i wpłynęła na charakter jego twórczości. Młodzi cenią jego poezję za radość, polot, energię i wrażliwość; starsi – za liryzm, melancholię i przenikliwe spojrzenie na rzeczywistość. A wszyscy – za błyskotliwość, celny dowcip, ironię. Najmłodsi kojarzą go jako autora takich wierszy jak „Lokomotywa”, „Pan Hilary”, czy „Ptasie radio”. Łodzianom najbliższe są „Kwiaty polskie”, a szerszemu gronu odbiorców Tuwim znany jest jako autor „Balu w operze”, „Jarmarku rymów”, czy „Cicer cum Caule”. Nie do końca znaną stroną jego działalności literackiej są piosenki pisane dla gwiazd lat 20. i 30. ubiegłego wieku, m. in. dla Hanki Ordonówny czy Eugeniusza Bodo. Przebój „Miłość Ci wszystko wybaczy” wyszedł właśnie spod pióra łódzkiego poety. Tuwim tworzył pod pseudonimami artystycznymi takimi jak Tuvim, Schyzio Frenik, Wim, Roch Pekiński. W 1916 roku wyjechał do Warszawy, gdzie studiował prawo i filozofię na Uniwersytecie Warszawskim. Był jednym z założycieli grupy poetyckiej „Skamander”. W latach 1939-1946 przebywał na emigracji. Po powrocie do kraju stał się członkiem założycielem Związku Artystów i Kompozytorów Scenicznych (ZAiKS). Zmarł na atak serca 27 grudnia 1953 roku w Zakopanem w pensjonacie Halama. Pochowany został w Warszawie na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach.

Ekspozycja została zaaranżowana w saloniku bilardowym wyposażonym w meble pochodzące z okresu międzywojennego – biurko i lampę. Zachowało się także wieczne pióro ze złotą stalówką należące do Juliana Tuwima. Są tu pierwsze wydania książek poetyckich z dedykacjami dla przyjaciół. Ekspozycję wzbogacają liczne fotografie Tuwima, udostępnione przez Muzeum Literatury w Warszawie.

Karl Dedecius - Między dwoma przylądkami mowy
Karl Dedecius (1921-2016) był najwybitniejszym tłumaczem i znawcą polskiej literatury w Niemczech, a także twórcą i pierwszym dyrektorem Niemieckiego Instytutu Kultury Polskiej w Darmstadt. Przetłumaczył dzieła ok. 300 pisarzy polskich, m.in. Mickiewicza, Miłosza, Szymborskiej, Różewicza, Leca, Herberta i Wojtyły. Wydał 50-tomową serię Polnische Bibliothek (Biblioteka Polska). Opublikował ponad 100 pozycji książkowych, w tym liczne antologie (m.in.: Panorama literatury polskiej XX wieku), książki poetyckie twórców polskich oraz zbiory esejów o piśmiennictwie polskim XX wieku. Dzięki swemu posłannictwu tłumacza przez dziesięciolecia budował porozumienie polsko-niemieckie, przybliżał czytelnikowi niemieckojęzycznemu wielowiekowy dorobek literatury polskiej. Urodził się w Łodzi w rodzinie niemieckiej i choć po wojnie nie wrócił do rodzinnego miasta, został autorem: „Łodzianie wszystkich krajów łączcie się”.

Na wystawie znajdują się archiwalne zdjęcia rodzinne, przedmioty osobiste, liczne książki wydane i napisane przez wybitnego tłumacza. Niezwykle ciekawą częścią ekspozycji jest korespondencja dokumentująca kontakty Dedeciusa z najwybitniejszymi polskimi poetami, m.in. słynne wyklejanki Wisławy Szymborskiej.

Galeria Muzyki im. Artura Rubinsteina
Ostatnie dwie wystawy w "Panteonie Wielkich Łodzian" wspólnie tworzą unikalną Galerię Muzyki i opowiadają o życiu i twórczości wielkiego pianisty, Artura Rubinsteina i dyrygenta i kompozytora, Aleksandra Tansmana. Więcej o Galerii Muzyki przeczytać można tu.