Pocztówka okolicznościowa z okresu międzywojnia

POCZTÓWKA OKOLICZNOŚCIOWA Z OKRESU MIĘDZYWOJNIA

Sygnatura: MHMŁ/I/2385
Czas powstania: okres międzywojenny
Materiał: papier
Technika: druk, pismo odręczne, fotografia kolorowa
Wymiary: szerokość: 14 cm, wysokość: 9 cm
Sposób nabycia:  zakup od osoby prywatnej w 1978 roku

Odręczny wiersz na rewersie:
„Wśród słodkich pie...
Radosny dzień
Rozjaśnił cały świat-
Zdalekich dróg
Do twoich nóg
Ja życzeń niosę kwiat
Niech życia błoń
Radości dłoń
I szczęścia srebrny stug-
A cnoty blask
I wiele łask
Udzieli dobry Bóg”
Życzliwy
B. Karbowski
(Zachowano oryginalna pisownię)

Nadchodzące Walentynki, święto zakochanych przypadające 14 lutego, wiąże się m.in. ze zwyczajem wysyłania listów i kartek zawierających miłosne wyznania, pozdrowienia lub serdeczne życzenia. Choć w dzisiejszych czasach coraz rzadziej wysyłamy papierowe pocztówki (zastąpiły je smsy i kartki wysyłane drogą elektroniczną) to warto przypomnieć ten  zwyczaj, który powoli już odchodzi w zapomnienie.

Wśród zbiorów ikonograficznych Muzeum Miasta Łodzi pokaźną kolekcję stanowią właśnie pocztówki okolicznościowe wysyłane przy różnych okazjach do rodziny i znajomych.
Zbiór tych wyjątkowych obiektów wyróżnia się spośród innych szatą graficzną, treścią, estetyką, techniką i formą przedstawień. Niektóre wyglądają jak miniaturowe obrazki, malowane scenki rodzajowe czy fragmenty scen teatralnych.
Są też wśród nich kartki miłosne z odręcznie pisanymi wierszykami dedykowane ukochanej osobie. Na awersie najczęściej widniała retuszowana fotografia wykonana w nastrojowej scenografii atelier.
Niewątpliwie stare kartki pocztowe dzisiaj stanowią ważny dokument życia społecznego - ważny dla badaczy kultury naszego miasta, historyków i pasjonatów dziejów Łodzi. Są niezastąpionym źródłem wiedzy o naszych przodkach i  ich zwyczajach.

Kilka słów o historii pocztówki

Według wielu historyków poczty i filatelistyki pocztówki miały swój pierwowzór w bilecikach wizytowych, kartonach świątecznych i gratulacyjnych. Te formy pra-pocztówki miały wszelkie cechy dzisiejszej kartki pocztowej poza adresem i nazwiskiem adresata, gdyż były wręczane osobiście.
Pierwsze karty pocztowe (zwane kartami korespondencyjnymi) - wykonane z mocnego, żółtego papieru o wymiarach 123 x 83 -  powstały ok. 1870 r. i zaczęły pojawiać się równocześnie w Anglii, Niemczech, Szwajcarii, Francji i Rosji. Nie ustalono jednak  jednego autora pierwszej kartki pocztowej. Znanych jest kilka osób, które stworzyły pierwowzór pocztówki (m.in. niemiecki księgarz August Schwartz, Serb Petar Manojlović czy księgarz francuski Leon Besnardeau). Najczęściej wymienia się jednak nazwisko profesora ekonomii Akademii Wojskowej w  Wiener – Neustadt, dr Emanuela Hermanna.
W roku 1874 powołano do życia Światowy Związek Pocztowy (jedna z  najstarszych organizacji międzynarodowych) , który rok później dopuścił do międzynarodowego obiegu karty pocztowe.  9 października 1874 roku podpisany  został Traktat Berneński, powołujący do życia w/w związek pocztowy pod nazwą l’Union générale des postes (fr.) / General Postal Union (ang.). Dzień ten obecnie obchodzony jest jako Światowy Dzień Poczty.

Wygląd pierwszych pocztówek w niczym nie przypominał dzisiejszych. Składały się ze strony adresowej na której nie można było umieszczać nic prócz adresu odbiorcy, nadawcy, znaczka oraz ze strony na korespondencję. Jednak z biegiem czasu zakaz pisania na stronie adresowej został złamany i nad adresem zaczęły pojawiać się rysunki ( inicjały, drobne dekoracje), które rosnąc przenosiły się na drugą stronę zajmując część, a później nawet całą powierzchnię.  W 1900 r. pojawiły się karty pocztowe na których nie można było praktycznie nic pisać – z jednej strony umieszczona była ilustracja, z drugiej adres i zastrzeżenie, żeby nie umieszczać korespondencji. Zastąpić więc ją musiał obrazek, i to taki aby adresat mógł domyślić się treści przesyłanej informacji. Pocztówki zaczęły tracić swoje pierwotne przeznaczenie ( tj: możliwości przesłania tanio krótkiej wiadomości) na rzecz bogactwa i zdobniczej formy. Pojawiły się nawet elementy trójwymiarowe: ślepe tłoczenia, doklejane włosy czy też kawałki materiału, biżuteria ze szkiełek. Dodatkowe kolory uzyskiwano np.: przez posypywanie złotym lub srebrnym pyłem czy błyszczącym lakierem. Zdjęcia podmalowywano, później  - bo już w pierwszej połowie XX wieku -  doszła fotografia barwna. Pojawiły się pocztówki składane, a nawet pocztówki z pozytywką. Pierwsza kolorowa karta została wypuszczona do obiegu w 1889 roku.

Na podstawie rozporządzenia Światowego Związku Pocztowego z 23 października 1904 roku wprowadzono nowy rodzaj kart pocztowych, których rewers zajmowała ilustracja, awers zaś podzielono po środku pionową linią na część adresową i korespondencyjną. Przepis ten obowiązuje do dziś.

Wyraz „pocztówka” wzbogacił słownik języka polskiego 27 listopada 1900 roku.  Jego twórca - Henryk Sienkiewicz - wymyślił go jako propozycję nazwy karty pocztowej. Pomysł pisarza zwyciężył w konkursie zorganizowanym przy okazji warszawskiej wystawy „odkrywek” w 1900 r. i wygrał konkurencję z takimi słowami jak: „liścik”, „listówka”, „otwartka” i „pisanka”.

Opracowała: Beata Kamińska, Dział Historii Muzeum Miasta Łodzi