Order Budowniczych Polski Ludowej

Przedmiot: Order Budowniczych Polski Ludowej
Sygnatura:MMŁ/NM/1722/1
Materiał: tombak złocony, emalia, tkanina.
Technika: wybijanie, złocenie, emaliowanie, tkanie.
Wymiary: średn. gwiazdy: 5,3 cm, dł. wstążki: 6,5 cm, szer. wstążki: 4 cm

Przedmiot: Akt Nadania Orderu Budowniczych Polski Ludowej miastu Łodzi
Sygnatura: MMŁ/NM/1722/2
Materiał: papier, atrament.
Technika: druk, pismo odręczne piórem i atramentem.
Wymiary: 37,4 cm x 58 cm (szer. po rozłożeniu)


Początek maja wielu osobom kojarzy się z niegdysiejszymi pochodami pierwszomajowymi, których uczestnicy niosąc flagi, transparenty z okolicznościowymi hasłami, portrety przywódców i bohaterów walk rewolucyjnych, oddawali honory stojącym na trybunach przedstawicielom władz partyjnych i państwowych. Niektórzy spośród nich byli udekorowani najwyższym ówczesnym polskim odznaczeniem, mianowicie Orderem Budowniczych Polski Ludowej.
Order ten wprowadzono Ustawą z dnia 2 lipca 1949 r. Nadawano go obywatelom polskim, którzy szczególnie wyróżnili się w działalności państwowej lub społecznej lub szczególnie przyczynili się do rozwoju gospodarki, oświaty, nauki, kultury i sztuki, ochrony zdrowia, obronności kraju. Order ten można było nadawać osobom fizycznym . jak również przedsiębiorstwom, zakładom, instytucjom lub jednostkom terytorialnym. Funkcjonował do 16 października 1992 r., kiedy to został zniesiony ustawą. Przez ten czas przyznano go tylko 305 osobom, jednej organizacji – Związkowi Bojowników o Wolność i Demokrację, czterem województwom i pięciu miastom. To świadczy o jego wyjątkowości.
Wśród odznaczonych znaleźli się m.in. Bolesław Bierut, Władysław Broniewski, Halina Czerny-Stefańska, Józef Cyrankiewicz, Ksawery Dunikowski, Władysław Gomułka, Jarosław Iwaszkiewicz, Wojciech Jaruzelski, Czesław Kiszczak, Tadeusz Kotarbiński, Witold Lutosławski, Mieczysław Moczar, Wincenty Pstrowski (pośmiertnie), Konstanty Rokossowski, Florian Siwicki, Marian Spychalski, Karol Świerczewski (pośmiertnie), Michalina Tatarkówna-Majkowska.
Projektantem był prof. Michał Bylina. Zaproponował on formę ośmioramiennej gwiazdy z wąskimi promieniami. Między nimi umieścił osiem pól w kształcie kielicha kwiatu, zwróconego do środka gwiazdy. Na awersie są one pokryte czerwoną emalią
z białymi prześwitami. W środku awersu jest okrągła, emaliowana na kolor szafirowy tarcza ze złotą postacią robotnika trzymającego w prawej ręce czerwony sztandar, a w lewej młot. Wokół tarczy są dwa otoki – złoty i biały, otoczone ośmiobocznym, złotym obramowaniem o zaokrąglonych krawędziach. Na rewersie, w środku jest okrągła, czerwono emaliowana tarcza. Początkowo umieszczano na niej złote litery RP, które w połowie 1952 r. zastąpiono literami PRL. Tarczę otacza złoty otok i ośmioboczne obramowanie o zaokrąglonych krawędziach. Całości opisu rewersu dopełniają wąskie promienie i umieszczone między nimi pola w kształcie kielicha kwiatowego, które w przeciwieństwie do awersu, są złote.
U góry odznaczenia jest okrągły uchwyt z ozdobnym kółkiem na rypsową wstążkę z pięcioma pionowymi paskami: w środku białym, dalej czerwonymi i przy obu krawędziach wąskimi, błękitnymi, wiązaną zgodnie z modą francuską.
Odznaki orderowe powstawały w Mennicy Państwowej w Warszawie. W latach 1949-52 wykonywano je ze złota pierwszej próby, wagi 135 g., a od połowy 1952 r. - ze złota pierwszej próby, wagi 87 g. lub z tombaku pozłacanego.
Prezentowane tu odznaczenie zostało nadane miastu Łodzi 14 października 1960 r. Zostało wykonane w tombaku złoconym. Na rewersie ma litery PRL i zostało podarowane Muzeum Miasta Łodzi przez Panią Prezydent Łodzi Hannę Zdanowską. Towarzyszy mu Akt Nadania z następującym tekstem: "Polska Rzeczpospolita Ludowa / W 55-tą rocznicę bohaterskich walk klasy / robotniczej Łodzi w Rewolucji 1905 roku / w uznaniu jej szczególnych zasług w długoletniej rewolucyjnej walce / mas pracujących Polski o społeczne i narodowe wyzwolenie / za wybitny wkład w budownictwo socjalistyczne w Polsce Ludowej / Rada Państwa / nadaje / Order Budowniczych Polski Ludowej / Miastu Łodzi". Dokument podpisali Przewodniczący Rady Państwa – Aleksander Zawadzki i Sekretarz Rady Państwa – Julian Horodecki.
Posiadany przez Muzeum Order Budowniczych Polski Ludowej, dotychczas był prezentowany tylko raz, na wystawie pt.: „Równaj do najlepszych. O łódzkich przodownikach pracy”, która była prezentowana od 10 lipca do 30 sierpnia 2012 r.

Opracował Andrzej Jankowski, Dział Historii.

Bibliografia:
1. S. Oberleitner „Polskie ordery, odznaczenia i niektóre wyróżnienia zaszczytne 1705-1990. Tom II.” Wydawnictwo „Kanion” S-ka z o.o., Zielona Góra 1999
2. M. Kowalski „Order Budowniczych Polski Ludowej” Muzeum Sztuki Medalierskiej we Wrocławiu, Wrocław 1970
3. Ustawa z dnia 17 lutego 1960 r. o orderach i odznaczeniach.
4. Ustawa z dnia 16 października 1992 r. Przepisy wprowadzające ustawę o orderach  i odznaczeniach, uchylające przepisy o tytułach honorowych oraz zmieniające niektóre ustawy.