Rachunek firmy „A. Urbanowski”

Przedmiot: Rachunek
Autor: Zakład A. Urbanowski
Sygnatura: MHMŁ/HD/1280
Czas powstania: 1915 rok
Materiał: Papier
Technika: Druk, pismo odręczne
Wymiary: wys. 29 cm, szer. 22,2 cm

Rachunek jest jednym z przykładów specyficznego zjawiska dla przełomu XIX i XX wieku: ozdobnej papeterii, na której drukowano winiety reklamowe firm. W tym czasie niemal każde szanujące się przedsiębiorstwo chciało na swoich drukach zamieścić swoje osiągnięcia i graficzne przedstawienie zakładu. W tym przypadku mamy do czynienia z firmą dla Łodzi i Królestwa Polskiego nietypową, bo zajmującą się kamieniarstwem. Antoni Urbanowski, założyciel firmy, przybył do Łodzi w 1874 roku wraz z żoną Julią i otworzył niewielką pracownię sztukatorską przy ul. Konstantynowskiej. W niedługim czasie solidność zakładu stała się szeroko rozpoznawalna, a Urbanowski dokupował kolejne posesje, na których rozbudowywał zakład. Od początków XX wieku pomagał mu syn Józef, który z zagranicznych studiów przywiózł szeroką wiedzę o trendach panujących w Zachodniej Europie. W 1904 roku przeprowadzono wielką mechanizację zakładu, który stał się największym i najnowocześniejszym tego rodzaju przedsiębiorstwem w tej części Europy.
Na prezentowanej winiecie widać dwie posesje firmy, leżące po dwóch stronach ulicy Cmentarnej: jedną z numerem 12, gdzie mieścił się głównym zakład produkcyjny, a druga z numerem 7, gdzie początkowo obrabiano kamień, lecz po rozbudowie firmy budynek przerobiono na okazałą willę, która stoi do dziś.
Firma chwali się własną kopalnią „Wąchock”, gdzie wydobywano czerwony piaskowiec, z którego wykonano wiele imponujących realizacji.
Przedsiębiorstwo Urbanowskich jest jednym z tych, którego ślady są widoczne w przestrzeni miejskiej. Filary łódzkiej katedry, elewacja gmachu NBP, niezliczone detale kamienne i architektoniczne, a także szereg rzeźb i pomników na Starym Cmentarzu w Łodzi to tylko niektóre z ich dzieł, na które warto zwrócić uwagę. Rzeźba kobiety z różami, widoczna na winiecie, została wkomponowana w pomnik nagrobny rodziny Bronikowskich na Starym Cmentarzu, gdzie można ją oglądać do dziś.
Początkiem końca była I wojna światowa i, paradoksalnie, odzyskanie niepodległości. Niestety, trudne realia gospodarcze w II Rzeczypospolitej okazały się główną przyczyną upadku finansowego firmy. Pomimo starań wielu osób, nie udało się jej uratować. Coraz uboższa klasa średnia nie mogła sobie pozwolić na tak ekskluzywne usługi. Mnożyły się długi. W 1934 roku rodzina straciła dom, a w 1939 roku, niemal w przeddzień wybuchu II wojny światowej, odebrano jej zakład.
Prezentowany rachunek wystawiono dla łódzkiego architekta Stebelskiego w drugim roku I wojny światowej, gdy firma dostawała jeszcze dość duże zamówienia.

Muzeum Miasta Łodzi przypomina o rodzinie Urbanowskich na wystawie czasowej Zakład Urbanowskich. Rodzina Dzieło Twórcy prezentowanej od 9 listopada2013 do 26 stycznia 2014 w siedzibie głównej. Można na niej obejrzeć nie tylko realizacje firmy, ale również poznać losy firmy i rodziny. Dodatkowo zaprezentowano naturalne kamienie oraz techniki jego obróbki.

Opracowanie: Marcin Szymański, Dział Historii