„Sylwetki łódzkich postaci kultury okresu I wojny światowej i lat międzywojennych oraz miejsc pamięci

25 maja (piątek), godz. 10:00-14:00
„Sylwetki łódzkich postaci kultury okresu I wojny światowej i lat międzywojennych oraz miejsc pamięci (Stary Cmentarz w Łodzi)” – seminarium z cyklu „Łódzkie Oblicza Niepodległej”
Wydarzenie w ramach Senioraliów 2018
Bilety: 3 zł normalny, 1 zł ulgowy

Zaproszony zespół prelegentów przedstawi w swoich wystąpieniach skutki kulturowe I wojny światowej, odzyskania przez Polskę i Łódź niepodległości  oraz obraz międzywojnia, będącego następstwem wydarzeń związanych z 1918 rokiem. Zostaną też zaprezentowane biografie wybitnych postaci  naszego miasta tego okresu, urodzonych w Łodzi lub też z Łodzią po I wojnie światowej związanych. Niektórzy z nich jak Władysław Strzemiński, Przecław Smolik czy symbolicznie Karol Hiller są pochowani na Starym Cmentarzu przy ulicy Ogrodowej w Łodzi.

Program seminarium
godz. 10.00 – powitanie gości i rozpoczęcie seminarium
godz. 10.15 – 13.00 – referaty,  moderacja: dr Łukasz Grzejszczak (Muzeum Miasta Łodzi)

-  dr Łukasz Grzejszczak, Muzeum Miasta Łodzi
Tytuł:  Łódzka sztuka „Wielkiego Jutra”. Środowisko plastyczne 1918-1939

Referat  przedstawi obraz środowiska łódzkich artystów w okresie międzywojennym,  twórców wielokulturowej Łodzi. Po odzyskaniu niepodległości  grono około 70 twórców zasilają artyści przybyli z innych ośrodków m.in. z Warszawy, Krakowa, a także wschodnich ziem ówczesnej Polski,  Rosji czy Niemiec. W wielokulturowej strukturze Łodzi okresu niepodległej dominująca rola przypadła twórcom pochodzenia żydowskiego przy udziale malarzy polskich i niemieckich.  Zmienił się także obraz sztuki łódzkiej, bowiem od połowy lat 20. XX wieku do głosu coraz wyraźniej dochodzą przedstawiciele środowisk awangardowych, wywodzących się z transgranicznej awangardy wywołanej skutkami wojny – rewolucją w Niemczech i Rosji. Powstają pierwsze ugrupowania artystyczne, jak np.  „Jung Idysz”;  „Srebrny Wóz”, „Grupa Łodzian” (późniejsze Stowarzyszenie Artystów i Miłośników Sztuk Plastycznych „Start”), Zrzeszenie Artystów Plastyków w Łodzi, (późniejszy Związek Zawodowy Polskich Artystów Plastyków); Związek Zawodowy Łódzkich Artystów Plastyków i związane z nim  ugrupowanie „Ryngraf”. Wywarły one wpływ na artystyczny obraz Łodzi w okresie dwudziestolecia międzywojennego, na który składają się egzystująca obok siebie twórczość utrzymana w duchu realizmu i symbolizmu, postimpresjonizmu oraz ekspresjonizmu i szeroko rozumianej awangardy. Referat poświęcony będzie ogólnej charakterystyce środowiska plastyków łódzkich działających między 1918 a 1939 rokiem.

-  dr Iwona Luba, Uniwersytet Warszawski
Tytuł: Ariergarda i awangarda. Wielka Wojna Władysława Strzemińskiego

Referat historyka sztuki na UW (autorki książki wraz z Ewą Pauliną Wawer, zatytułowanej: „Władysław Strzemiński – zawsze w awangardzie. Rekonstrukcja nieznanej biografii 1893–1917”) o  Władysławie Strzemińskim – żołnierzu  I wojny w armii carskiej, wybitnym pionierze konstruktywistycznej awangardy lat 20. i 30. XX wieku; twórcy teorii unizmu, teoretyku sztuki, malarzu, pedagogu,  projektancie druku funkcjonalnego i animatorze łódzkiej sztuki w okresie przed i po II wojnie światowej. Zostanie pokazany skomplikowany los Polaków, wcielanych do armii zaborców, którzy później zostawali współtwórcami kulturalnych osiągnięć Polski okresu międzywojennego i animatorami dla nowych miejsc i  środowisk artystycznych, które wybrali po I wojnie światowej.

-  Krystyna Berkan, Uniwersytet warszawski
Tytuł: Zapis doświadczenia Wielkiej Wojny w Śmierci na gruszy Witolda Wandurskiego

Celem wystąpienia jest podjęcie refleksji nad mierzeniem się z traumami Wielkiej Wojny w polskim teatrze okresu dwudziestolecia międzywojennego na przykładzie Śmierci na gruszy Witolda Wandurskiego (1891-1934). W teatrze polskim lat 20. i 30. nieczęsto ukazywano „okrucieństwa wojny”, jej demoralizujący i dehumanizujący wymiar. Na tym tle wystawiona po raz pierwszy w roku 1925 Śmierć na gruszy jest zjawiskiem bezprecedensowym. Przyczynił się do tego zarówno na zawarty w niej pacyfistyczny przekaz, jak i zastosowane środki wyrazu takie jak niezwykle mocne podkreślenie cielesnego aspektu konfliktów zbrojnych czy czerpanie z estetyki ekspresjonistycznej. Wandurski deklarował pójście „śladami koszmarów Goi, maszkar potwornych Hugona Krayna i pokracznych rysunków Georga Grosza”. Istotną kwestią było też naruszenie przez Wandurskiego sacrum jakie stanowił mundur polski, zwłaszcza mundur legionowy (pod adresem autora padały zarzuty o „naruszenie sławy polskiej armii”).
Nowatorskim obszarem badań jest próba powiązania obrazu wojny w Śmierci na gruszy i biografii Wandurskiego z lat 1914-1920. Podstawą jest tu krytyczna lektura nielicznych istniejących źródeł i opracowań, zwłaszcza opublikowanych w „Pamiętniku Teatralnym” (zeszyt 3-4/1996) protokołów przesłuchań Wandurskiego z więzienia GPU w Moskwie z roku 1933. Rodzi to również pytanie o wpływ indywidualnych wyborów tożsamościowo-światopoglądowych poszczególnych twórców na kształt przekazu dotyczącego doświadczenia wojennego docierającego do wyobraźni zbiorowej za pośrednictwem wizualnych środków wyrazu (takich jak na przykład teatr).

-  prof. Grzegorz Matuszak
Tytuł: Przecław Smolik – zapomniany promotor awangardy w Łodzi

Referat  socjologa, polityka, senatora RP i radnego Miasta Lodzi o postaci Przecława Smolika i znaczeniu jego dokonań dla kultury Polski i Łodzi.  Uczestnika I wojny światowej w  armii austro-węgierskiej – jego pobycie w Łodzi i znaczeniu dla utworzenia wspólnie z Grupą AR ("artyści rewolucyjni", "awangarda rzeczywista", działająca w latach 1929-1936, do której należeli: Władysław Strzemiński, Katarzyna Kobro, Henryk Stażewski, Julian Przyboś, Jan Brzękowski), jednej z pierwszych na świecie, prezentowanej w stałej kolekcji muzealnej – międzynarodowej kolekcji sztuki współczesnej. Założyciela  Muzeum Etnograficznego, Muzeum Przyrodniczego oraz Muzeum Historii i Sztuki im. Juliana i Kazimierza Bartoszewiczów. Współzałożyciela Towarzystwa Bibliofilów w Łodzi (1927), wielokrotnego jego prezesa, etnologa, muzealnika, miłośnika sztuki, tłumacza, bibliofila i badacza grafiki historii książki.

-  Cezary Pawlak,  Muzeum Miasta Łodzi
Tytuł:  Łódzkie oblicza niepodległej – Stary Cmentarz przy ulicy Ogrodowej w Łodzi

Zostanie zaprezentowany obraz Starego Cmentarza  przy ul. Ogrodowej w Łodzi jako wyjątkowego miejsca związanego z historią wielokulturowej Łodzi i z różnymi okresami w historii Polski. Trójwyznaniowa nekropolia stała się miejscem pochówku i pamięci zasłużonych obywateli miasta Łodzi, przedstawicieli elity finansowej, świata kultury i polityki oraz bohaterów walk niepodległościowych.  Główna treść wystąpienia będzie dotyczyć prezentacji postaci łodzian oraz ich pomników nagrobnych, związanych z ideą walk o niepodległość Polski oraz z okresem niepodległości poprzez zaangażowanie w różnych obszarach działalności społecznej, kulturalnej i artystycznej.
W grupie prezentowanych postaci znajdzie się m. in.  Cezary Richter, uczestnik powstania styczniowego i pierwszy w Łodzi księgarz – wydawca, m.in. kalendarza “Łodzianin” i pierwszego przewodnika po Łodzi oraz Tadeusz Mogilnicki, syn powstańca styczniowego, zasłużony lekarz i działacz społeczny, który w 1939 r. walczył w kampanii wrześniowej, został zamordowany w Katyniu. W grupie twórców kultury i artystów znajdzie się także jeden z czołowych twórców polskiej awangardy i współorganizatorów życia artystycznego w Łodzi – Karol Hiller, malarz, grafik, rysownik, teoretyk sztuki, także pedagog i działacz społeczny. Inną interesującą postacią w tej grupie jest Geza Rozmus, artysta malarz, który walczył w Legionach Polskich i brał udział w wojnie polsko -bolszewickiej. Na Starym Cmentarzu znajdują się również pomniki nagrobne innego przedstawiciela polskiej awangardy Władysława Strzemińskiego oraz  pedagoga i publicysty Przecława Smolika.

godz.. 13.00 – 13.30  przerwa kawowa:

godz. 14.00 – podsumowanie i dyskusja – Cezary Pawlak (Muzeum Miasta Łodzi)
godz.15:00 – zakończenie seminarium

Impreza otwarta dla publiczności. Zapraszamy do uczestnictwa.

Zgłoszenia i informacja o seminarium na: Adres poczty elektronicznej jest chroniony przed robotami spamującymi. W przeglądarce musi być włączona obsługa JavaScript, żeby go zobaczyć.
Wstęp 3 zł (bilet normalny) i 1 zł (bilet ulgowy) lub za okazaniem biletu muzealnego.

Dofinansowano ze środków Programu Wieloletniego NIEPODLEGŁA na lata 2017-2021 w ramach Programu Dotacyjnego „Niepodległa”.

Dofinansowano ze środków Urzędu Miasta Łodzi