"Niebo zakochanych" Marca Chagalla

Obraz "Niebo zakochanych"
Sygnatura: MMŁ/GrR/889
Czas powstania: ok.1950
Materiał: papier
Technika: litografia barwna
Wymiary: 46,5 x 51,5 cm

Marc Chagall (7 lipca 1887), Łoźna, Białoruś - 28 marca 1985, Saint-Paul-de-Vence,Francja ) „Niebo zakochanych” - litografia barwna przedstawia szybującą nocą nad dachami Witebska parę kochanków: Chagalla i Bellę. Ich alabastrowe twarze oświetla księżyc, a w drodze towarzyszą im symboliczne zwierzęta: czerwony kur i kozioł ze skrzydłami grający na wiolonczeli. Motywy i symbole wielokrotnie powracające w twórczości Chagalla.
Chagall nigdy nie pogodził się ze śmiercią pierwszej żony Belli - jedynej, największej miłości życia. Nawet po odejściu żony, wciąż ją malował i tworzył obrazy jej dedykowane. Miłość, która się między nimi zrodziła pokonała także i tę przeszkodę. Byli blisko siebie i w życiu i na obrazach. Razem szybowali po niebie nad miastem. Stanowili jedność. Pocałunki, ślubne sceny, unoszące się ponad ziemią postaci ludzkie, anioły, wytwory fantazji szybujące gdzieś nad dachami rodzinnego Witebska - dla Chagalla to była bezpieczna rzeczywistość. Do świata, który stworzył i w którym na całe życie skrył się z Bellą, nie dawał dostępu nikomu.

Marc i Bella, choć oboje pochodzili z Witebska, po raz pierwszy poznali się 1909 roku w  Petersburgu. Spotkali się na moście, połączyły ich spojrzenia. Od tego momentu nie potrafili już bez siebie żyć. On miał wtedy 23 lata, ona niecałe 15.  Bella tak opisała ich pierwsze spotkanie: „Byłam zaskoczona jego oczami, były tak niebieskie jak niebo... Zakochałam się w nich. Nikt nie wyrzekł  słowa. Oboje czuliśmy bicie naszych serc” (za: Bella Chagall „Płonące świece).
On po latach w swojej autobiografii tak będzie wspominał ten fakt: "... Jej milczenie jest moim, jej oczy są moje. To tak, jakby ona wiedziała wszystko o moim dzieciństwie, mojej teraźniejszości, mojej przyszłości, jakby widziała przeze mnie; jakby zawsze patrzyła na mnie.  Choć wtedy widziałem ją po raz pierwszy. Wiedziałem, że to ona, moja żona. Jej jasny kolor twarzy, a jej oczy, jak duże, okrągłe i czarne są! To są moje oczy, moja dusza ... " (za: Marc Chagall „My Life”).
Chagall na swoją wielką miłość czekał ponad pięć długich lat. Z czego cztery w tęsknocie rozłąki przebywał w Paryżu, z dala od ukochanej. Ślub wzięli w 1915 roku w Witebsku. Po czym wyjechali do Petersburga. Tam w 1916 roku przyszła na świat ich jedyna córka Ida. Małżeństwem byli do 1944 roku, kiedy to Bella umarła nagle w Nowym Jorku z powodu infekcji. Wówczas malarz odwrócił swoje obrazy przodem do ścian i powiedział: „Wszystko stało się ciemnością”. Ich namiętna i przenikająca miłość nie budzi do dziś żadnych wątpliwości – Chagall dał jej najgłębiej wyraz w swej twórczości. Natomiast Bella o „Urodzinach” – jednym z największych arcydzieł Chagalla – pisała: „Umoczyłeś pędzel. Czerwień, błękit, biel, czerń tryskają. Wciągasz mnie w fale barw. Nagle porywasz mnie z ziemi, sam z rozmachem odbijasz się jedną nogą (...). Unosisz się, wyciągasz i fruwasz na suficie, jakby ci skrzydła wyrosły. Głowa ci się odchyla i moją też lekko odchylasz. Musnąłeś moje ucho i szepczesz mi”. Idealne połączenie dusz (za: Bella Chagall „Płonące świece”).

Bella Rosenfeld (15 grudnia 1895 Witebsk-1944 Nowy Jork)
Urodziła się jako najmłodsza z ośmiorga dzieci Szmula Noego i Alty Rosenfeld. Rodzice byli zamożnymi żydami, właścicielami sklepów jubilerskich w Witebsku. Jej biografia jest niezwykła jak na owe czasy. Mimo iż była kobietą, żydówką, otrzymała niezwykle staranne wykształcenie. Skończyła wyższą szkołę w Petersburgu na wydziałach filozofii oraz literatury. Pisała pracę końcową z twórczości Dostojewskiego. A gdy Chagall po rewolucji w 1917  założył Akademię Malarską w Witebsku, zastępowała go wielokrotnie na stanowisku, zarządzając samodzielnie uczelnią. Była też aktorką i wyemancypowaną kobietą odnoszącą przez wiele lat sukcesy sceniczne, których zwieńczeniem był wyjazd do Paryża. Pod koniec życia napisała swoje pamiętniki, piękne wspomnienia z dzieciństwa pt. „Płonące świece”, które zostały wydane już po jej śmierci. Była niezwykłą osobowością. Muzą, która przez wszystkie lata inspirowała Chagalla. Nawet po jej przedwczesnej śmierci artysta umieszczał Jej postać na swoich obrazach, często dedykując jej prace.

Marc Chagall urodził się 7 lipca 1887 r. w Łoźnej na Białorusi. Jego francuskie nazwisko jest bardzo bliskie swej pierwotnej hebrajskiej formy «Segal». W wielu biografiach imię i nazwisko przyszłego mistrza można spotkać w wersji rosyjskiej – Mojsza Zacharowicz Szagałow.
Artysta rozpoczął swą edukację w szkółce parafialnej. A następnie kontynuował naukę w witebskiej szkole rysunku i malarstwa prowadzonej przez Jehuda Pena, gdzie  rozpoczęła się jego artystyczna edukacja.  
Dzięki finansowemu wsparciu mecenasa sztuki wyjeżdża w 1910 roku z Petersburga do Paryża, gdzie związał się ze środowiskiem awangardowych artystów. Do Rosji wrócił na krótko przed wybuchem I wojny światowej. Rozczarowany konfrontacją wspomnień z rzeczywistością marzył o powrocie do Francji. W tym czasie także Chagall  legalizuje swój związek z ukochaną Bellą. Ślub odbył się w lipcu 1915 r, po czym młoda para wyjechała do Petersburga.
Po latach, rozstawszy się na zawsze z komunistyczną ojczyzną odbył Chagall wraz z Bellą w 1922 roku krótką podróż do Kowna, potem do Berlina i we wrześniu następnego roku przybył do Paryża. O żydowskich korzeniach i rodzinnym Witebsku nigdy nie zapomniał. Stale powracały w jego dziełach motywy judaistyczne urozmaicane niejednokrotnie elementami chrześcijańskimi. W latach 30-tych odbył artysta długą podróż po Palestynie, Egipcie i Syrii oraz odwiedził Polskę. W 1937 r. otrzymał Chagall obywatelstwo francuskie, lecz nie cieszył się zbyt długo swoją nową ojczyzną. Cztery lata później, po zajęciu Francji przez hitlerowskie Niemcy, udało mu się uciec z rodziną do Stanów. Zamieszkał z żoną i córką w Nowym Jorku. Tam też Bella Chagall zmarła.
W 1948 r. wyjechał ze Stanów Zjednoczonych. W 1985 umarł w Saint-Paul-de-Vence pozostawiając po sobie niezwykle bogatą spuściznę artystyczną.

Opracowanie: Anna Małaczyńska, Dział Sztuki