Albumy ze zdjęciami Jana Karskiego w krajach Azji

Przedmiot: Albumy ze zdjęciami Jana Karskiego w krajach Azji.
Numer inwentarzowy: MMŁ/HW/1938, 1939, 1940
Czas powstania: 1955 rok
Materiał: papier, drewno, sznurek, fotografia
Technika: fotografia czarno-biała
Wymiary: 29,5cm x 40cm, 18cm x 27,3 cm, 34,5cm x 26,5 cm
Data nabycia: 2012 r.
Sposób nabycia: dar dla Muzeum Miasta Łodzi
Wytwórnia: brak danych
Miejsce wykonania: Azja Wschodnia
Stan zachowania: dobry, obiekty po gruntownej konserwacji

Na zakończenie Roku Jana Karskiego Muzeum Miasta Łodzi przypomniało mniej znany epizod z życia Profesora – wyprawę do krajów Azji w 1955 roku, odbytej na zlecenie Departamentu Stanu USA. Punktem wyjścia do tej opowieści są trzy albumy ze zdjęciami, przekazane przez samego Jana Karskiego do Muzeum Miasta Łodzi w 1999 roku. Zawierają zestaw unikatowych zdjęć z Pakistanu, Cejlonu, Birmy, Tajlandii, Wietnamu Południowego i Filipin. Z dumą możemy stwierdzić, że najprawdopodobniej są to jedyne kopie tych zdjęć na świecie.

W 1955 roku Jan Karski jako młody wykładowca Georgetown University stał się znany ze względu na swoją wielką wiedzą w zakresie polityki międzynarodowej, a zwłaszcza komunizmu. Zainteresował się nim Departament Stanu, który poprosił go o wizytę w krajach Azji zagrożonych komunizmem. Połowa lat 50. XX wieku to burzliwe lata Zimnej Wojny. Po śmierci Józefa Stalina w 1953 roku Związek Radziecki łakomie patrzył na kraje „trzeciego świata”, które świeżo odzyskały niepodległość od krajów europejskich. Już od 1949 roku teren penetrowali komuniści chińscy, którzy opanowali Chiny i utworzyli tam nowe państwo – Chińską Republikę Ludową.

Jan Karski trafił więc w sam środek Zimnej Wojny. Stany Zjednoczone w tym czasie stosowały taktykę „powstrzymywania” polegającą na wspieraniu rządów przeciwko rewolucyjnym mniejszościom we wszystkich krajach, gdzie komunizm stawał się zagrożeniem. W 1954 roku powołano pakt SEATO, będący odpowiednikiem NATO w Azji Południowo-Wschodniej.
Jan Karski miał za zadanie opowiedzieć mieszkańcom Azji o zagrożeniach płynących z komunizmu i przedstawić amerykański model demokratyczny jako bardziej korzystny. Znamy niektóre tytuły jego wykładów: „komunizm przeciwko demokracji”; „czym jest, a czym nie jest komunizm?”; „sowieckie metody podboju”; „co Ameryka oferuje światu?”.

Przyczółkiem interesów USA w regionie były Pakistan i Tajlandia. Pierwszy z tych krajów funkcjonował w zagrożeniu ze strony lewicującego sąsiada – Indii. Musiał więc sprzymierzyć się z Amerykanami, by strzec swoich interesów. Tajlandia natomiast rządzona była przez antykomunistycznego dyktatora, Plaeka Pibulsongkrama, wspieranego przez USA. W Birmie Jan Karski przemawiał w buddyjskich świątyniach, gdyż były to centra życia nie tylko religijnego, ale i społecznego i politycznego. We wszystkich krajach odwiedzał natomiast uniwersytety i szkoły. Najwięcej zdjęć zachowało się z Wietnamu Południowego, oddzielonego od komunistycznej północy na mocy porozumień genewskich. Jan Karski odwiedzał tam obozy dla uchodźców, którzy uciekli z północy, głosując „nogami” za demokracją.

Wystawę „Jan Karski – ambasador demokracji” oglądać można do 18.01.2015. Wystawie towarzyszy wydawnictwo o tym samym tytule w cenie 20zł oraz domino pamiątkowe w cenie 10zł.

Opracowanie: Marcin Szymański, Dział Historii

Jan Karski przywitany na lotnisku w Mandalaj (Birma)

Jan Karski wśród uchodźców z komunistycznego Wietnamu Północnego

Jan Karski wśród uchodźców z komunistycznego Wietnamu Północnego