Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski

Przedmiot: Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski należący do o. Stefana Miecznikowskiego
Sygnatura: MHMŁ/NM/1647
Materiał i technika: stop metali złocony i srebrzony, biała, czerwona i szafirowa emalia, mora syntetyczna, jedwab syntetyczny, flanela bawełniana, papier, płótno introligatorskie (kaliko),
tłoczenie, złocenie, emaliowanie, tkanie, klejenie, rękopis.
Wymiary: ramiona krzyża: 60 mm, wstęga: dł.: 640 mm, szer.: 45 mm, średnica gwiazdy: 67 mm.

Order Odrodzenia Polski jest drugim co do ważności cywilnym polskim odznaczeniem, po Orderze Orła Białego i trzecim, jeśli dodamy najwyższe polskie odznaczenie wojskowe, czyli Order Wojenny Virtuti Militari. Został ustanowiony Ustawą z dnia 4 lutego 1921 r. (Dz. U. RP, 1921, nr 24, poz. 137), w celu nagradzania szczególnych zasług dla państwa i społeczeństwa. Początkowo dzielił się na cztery klasy. Rok później Ustawa z dnia 28 kwietnia 1922 r. (Dz. U. PR, 1922, nr 31, poz. 255) rozszerzyła klasyfikację do pięciu. Odznaczenie funkcjonowało też w Polsce Ludowej (Dz. U. RP, 1944, nr 17, poz. 91), ale do jego wyglądu i częściowo nazewnictwa wprowadzono pewne zmiany. Mianowicie w latach międzywojennych orzeł (na awersie krzyża) miał koronę, berło i jabłko królewskie, natomiast na rewersie była data 1918. W Polsce Ludowej stosowano orła bez insygniów królewskich, datę zmieniono na rok 1944 i nieznacznie zmniejszono wymiary krzyża. Ponadto w 1960 r., Ustawą z dnia 17 lutego (Dz. U. PRL, 1960, nr 10, poz. 66.) zmieniono nazwę pierwszej klasy odznaczenia z Wielkiej Wstęgi Orderu Odrodzenia Polski na Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski.

Obecny wygląd odznaczenia reguluje rozporządzenie Prezydenta RP z dnia 10 listopada 1992 r. (Dz. U. z 1992, Nr 90, poz.452). Orzeł na awersie krzyża na koronę (wg wzoru z 1919 r.), a na rewersie datę 1918. Zachowano podział na pięć klas: I - Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski, II - Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski, III - Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski, IV - Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski i V - Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski. Warto tu jeszcze dodać, że odznaczenie do 1990 r. było też nadawane przez Rząd Rzeczypospolitej na uchodźstwie, zgodnie z zasadami określonymi w ustawie z 1922 r.

Odznaką orderową jest krzyż równoramienny w kształcie krzyża maltańskiego. Ojciec Miecznikowski otrzymał odznaczenie II klasy, czyli krzyż złocony, z kulkami na rogach ramion. Ramiona pokrywa biała emalia w złoconym obramowaniu. W środku jest okrągła, czerwono emaliowana tarcza z biało emaliowanym orłem. Kontury orła, szpony i korona są złocone. Na otoku tarczy widnieje złocony napis „POLONIA RESTITUTA” na tle szafirowej emalii. Rewers: ramiona złocone z obramowaniem, a w środku okrągła, emaliowana na czerwono tarcza z ornamentowanym otokiem i złoconą datą 1918. Odznaka jest zawieszona na czerwonej wstędze z białymi pasami po bokach.
Odznaczeniu towarzyszy gwiazda orderowa, srebrzona, z ośmioma pękami promieni. W środku znajduje się okrągła tarcza emaliowana na biało ze złoconym, ozdobnym monogramem RP. W otoku jest złocony napis „POLONIA RESTITUTA” na tle szafirowej emalii.

Opisywany order uzupełnia legitymacja nr 57-3007-9 podpisana przez Prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego, w której czytamy o pośmiertnym odznaczeniu o. Stefana Miecznikowskiego, dnia 3 maja 2007 r. Całość jest przechowywana w ozdobnym etui z czerwonego płótna introligatorskiego. Na wieczku jest wytłoczony złocony orzeł w koronie.

O. Stefan Miecznikowski, jezuita, urodził się w 1921 r. w Warszawie, a od 1967 r. mieszkał w Łodzi, w domu zakonnym przy ul. Sienkiewicza 60. Był opiekunem Duszpasterstwa Rodzin i Duszpasterstwa Akademickiego. W czasie Stanu Wojennego utworzył Ośrodek Pomocy Uwięzionym, Internowanym i Ich Rodzinom. Odwiedzał aresztowanych i internowanych w więzieniach i ośrodkach odosobnienia, dostarczał im listy i paczki od rodzin i przyjaciół. Założył też Duszpasterstwo Środowisk Twórczych. W 1989 r. wyjechał do Jastrzębiej Góry. Do Łodzi wrócił pięć lat później. W 1992 r. otrzymał tytuł Honorowego Obywatela Miasta Łodzi. Zmarł w 2004 r.
Order był prezentowany na wystawie czasowej pt. „Ojciec Stefan Miecznikowski SJ. W tym mieście, które szczególnie stało mi się drogie...”, która trwała od 7 listopada 2014 r. do 1 marca 2015 r.

Opracowanie: Andrzej Jankowski, Dział Zbiorów

Bibliografia:
A. Walaszczyk „Ojciec Stefan Miecznikowski SJ. W tym mieście, które szczególnie stało mi się drogie...”, Muzeum Miasta Łodzi, Łódź 2014
S. Oberleitner „Polskie ordery, odznaczenia i niektóre wyróżnienia zaszczytne 1705 – 1990” Tom II, Kanion, Zielona Góra 1999
http://www.prezydent.pl/prezydent/kompetencje/ordery-i-odznaczenia/ordery/order-odrodzenia-polski/ [dost. 09.04.2015]
http://isap.sejm.gov.pl/KeyWordServlet?viewName=thasD&passName=dzienniki%20urz%C4%99dowe [dost. 09.04.2015]
http://pl.wikipedia.org/wiki/Order_Odrodzenia_Polski#cite_note-6 [dost. 09.04.2015]