Obiekty muzealne

Dział Historii

Dział pozyskuje różnorodne dokumenty obrazujące wszystkie dziedziny życia miasta i jego obywateli. Przeważającą część obiektów w Dziale Historii stanowią najogólniej mówiąc, dokumenty z życia społecznego miasta w XIX wieku, takie jak:

• plany, mapy miasta i okolic;
• wszelkiego rodzaju dokumenty tożsamości obywateli, dowody osobiste, legitymacje, dyplomy cechowe, świadectwa uprawianego zawodu oraz świadectwa szkolne;
• różnego rodzaju rachunki, kwity, weksle, rejestry, bilety - związane z takimi instytucjami jak straż pożarna, banki, towarzystwa kredytowe, poczta, gazownia czy elektrownia, transport miejski, oświata i inne;
• pisma urzędowe, druki przedsiębiorstw przemysłowych i handlowych, licznych stowarzyszeń i organizacji dobroczynnych, kulturalnych i innych;
• obwieszczenia, afisze, druki ulotne miejscowych stowarzyszeń, organizacji i ugrupowań politycznych;
• wydawnictwa okolicznościowe, kalendarze;
• przedmioty z zakresu kultury materialnej - chorągwie cechowe, pieczęcie, szyldy instytucji, tablice z nazwami ulic związane z historią miasta;
• przedmioty związane z kultem religijnym, modlitewniki, pieczęcie, dokumenty Komitetu Obywatelskiego Miasta Łodzi działającego w 1939 roku;
• korespondencja obywateli miasta, w tym również: obozowa i więzienna z okresu II wojny światowej;
• militaria – broń oraz umundurowanie;
• obszerna dokumentacja dotycząca funkcjonowania getta żydowskiego, przedmioty codziennego użytku, negatywy przedstawiające pracę mennicy i poczty gettowskiej;
• monety, medale, odznaki,  plakiety i inne tego typu obiekty związane z Łodzią;
• wszelkie papiery wartościowe, akcje, obligacje związane z działalnością łódzkich firm i przedsiębiorstw działających na terenie miasta w XIX i XX wieku;
• druki i winiety reklamowe dawnych firm łódzkich;
• pocztówki  i fotografie  z końca XIX i początków XX wieku oraz z okresu międzywojennego;
• fotografie gabinetowe, portrety i inne zdjęcia pozowane, pojedyncze i grupowe wykonywane  głównie w łódzkich zakładach fotograficznych, tzw. ikonografia Łodzian.
• odręczne zapiski i pamiętniki mieszkańców miasta.

W ramach Działu Historii wyróżnić można pracownie:

Historii Dawnej (do 1939);
Historii Okupacji (1939 - 1945);
Historii Współczesnej (po 1945);
Gabinet Numizmatyczny;
Ikonografii

Dział Zbiorów, Dokumentacji i Ochrony muzealiów

Pracownia Urbanistyki i Architektury uzupełnia  zbiory, dające obraz Łodzi końca XIX oraz XX wieku aż do współczesności:

• projekty i rysunki architektury;
• urbanistyczne plany zabudowy Łodzi;
• plany z siatką ulic, wydawane w niewielkich nakładach przez oficyny łódzkie;
• szklane negatywy z lat czterdziestych, dokumentujące w szczególności główną ulicę miasta – Piotrkowską.

Dział Sztuki

Zbiory Działu Sztuki, obejmują zarówno sztuki plastyczne, jak i przemysł artystyczny oraz etnografię – tzn. szeroko pojętą kulturę materialną. Zasadniczymi kryteriami wyboru są walory artystyczne,  historyczne oraz  proweniencja obiektów  rozumiana w dwojaki sposób - poprzez pochodzenie łódzkie oraz  korzenie – polskie , niemieckie żydowskie lub rosyjskie.

Pracownia Przemysłu Artystycznego pozyskuje obiekty w przeważającej mierze pochodzące z wytwórni niemieckich, rosyjskich i polskich z końca XIX i pierwszych dziesięcioleci XX wieku. Gromadzone są  przede wszystkim by nadać odpowiedni klimat pałacowym wnętrzom oraz aby oddać atmosferę epoki, ukazując zarazem tendencje i kierunki sztuki tamtych czasów. Są to przede wszystkim:

• meble stylowe - pojedyncze egzemplarze oraz całe zestawy , garnitury mebli;
• naczynia dekoracyjne, wazy, wazony, żardiniery, talerze ozdobne;
• porcelana, naczynia stołowe - pojedyncze egzemplarze oraz zestawy (serwisy obiadowe i do kawy);
• szkło, platery, srebra;
• biżuterię oraz bibeloty;

W ramach etnograficznej kolekcji kultury materialnej muzeum gromadzi takie przedmioty jak:

• wyposażenie kuchni robotniczej (meble, naczynia i sztućce, fajanse i porcelanę, wagi i odważniki, żelazka, pojemniki na artykuły spożywcze, oraz bieliznę stołowa);
• wyposażenie pokoju kredensowego (bieliznę i naczynia stołowe), lustra (wiszące, stojące, z konsolami);
• zegary (szafkowe, kominkowe, wiszące, kieszonkowe, powozowe, przemysłowe);
• maszyny do szycia, maszyny do pisania;
• oświetlenie (żyrandole, ample, kinkiety, świeczniki, oraz lampy stojące, powozowe, górnicze, wiejskie, kolejowe i do roweru);
• przybory piśmiennicze;
• wyposażenie  poszczególnych warsztatów usługowych- pralni, pracowni grawerskiej;
• judaica (przedmioty kultu religijnego - menory, lampki i świeczniki chanukowe, besaminki, mezuzy, jady, tałesy i modlitewniki);
• elementy garderoby damskiej oraz męskiej z przełomu wieków;

Sztuki plastyczne

Malarstwo, grafika, rysunek, czy rzeźba w tak dużym ośrodku kultury, jakim jest Łódź, posiadającym znaną w Polsce uczelnię plastyczną (Akademię Sztuk Pięknych im. Władysława Strzemińskiego), stanowią ważny przedmiot badań naukowych oraz pozyskiwania ich do zbiorów muzeum.  Gromadząc obiekty z tej dziedziny mamy na względzie aspekt historyczny, artystyczny oraz proweniencję dzieł.

W aspekcie historycznym kompletowane są dzieła z zakresu malarstwa z  XIX  i początku  XX wieku, głównie z kręgu mecenatu fabrykanckiego takich twórców jak Samuel i Leon Hirszenbergowie, Leopold Pilichowski, Natan Altman, Henryk Glicenstein, Maurycy Trębacz. Dzieła wyżej wymienionych lub innych twórców z epoki są też ważnym elementem ekspozycji stałej w muzeum, prezentującej wnętrza z końca XIX  i początku XX wieku.

Drugi nurt to malarstwo współczesne reprezentowane  przez łódzkich  twórców o wybitnym dorobku artystycznym takich jak: Konstanty Mackiewicz, Jerzy Krawczyk, Józefa Skrobiński, Benon Liberski, Wiesław Garboliński, Lech Kunka, Wacław Kondek, Leszek Rózga, Marian Kępiński,  Andrzej Szonerta, Helena Tchórzewska, Grzegorz Sztabiński i inni.

Muzeum gromadzi również dzieła artystów z tzw. „kręgu Strzemińskiego”, czyli Władysława Strzemińskiego oraz jego uczniów: Romana Modzelewskiego, Stefana Krygiera, Leny Kowalewicz, Stefana Wegnera, i Teresy Tyszkiewicz. W ramach tego można już mówić o zgromadzonych przez muzeum i stale powiększanych  kolekcjach dzieł takich artystów jak: Konstanty Mackiewicz, Jerzy Krawczyk, Wacław Kondek, Lena Kowalewicz.

Istniejący w ramach Działu Sztuki Gabinet Grafiki i Plakatu gromadzi prace współczesnych artystów łódzkich. Do najważniejszych zaliczają się grafiki i rysunki: Władysława Strzemińskiego, Leny Kowalewicz, Stefana Wegnera, Bolesława Utkina, Wacława Kondka Leszka Rózgi, Jerzego Krawczyka, Andrzeja Bartczaka, Jerzego Trelińskiego, Andrzeja Smoczyńskiego. Realizują się w tych pracach różne tendencje i nurty, które na przestrzeni lat kształtowały sztukę łódzką.

Dział Kultury

Zainteresowania Pracowni Teatru koncentrują się na dziejach sceny łódzkiej od momentu jej pojawienia się w 1888 roku, po czasy współczesne. W ramach tych zadań  zgromadzono duży zbiór afiszy, plakatów, programów, partytur, egzemplarzy reżyserskich sztuk i fotografii, dokumentujących życie Łodzi teatralnej. W zbiorach znajdują się także projekty scenograficzne, kostiumy, rekwizyty. Działalność takich osobowości jak Michał Wołowski, Aleksander Zelwerowicz, Stefan Jaracz, Leon Schiller, a także Kazimierz Dejmek czy Bogdan Hussakowski, zapewniły łódzkiej scenie wysokie miejsce w polskiej kulturze teatralnej.

Pracownia Literatury gromadzi dokumenty dotyczące życia i działalności przedstawicieli łódzkiego środowiska literackiego - pisarzy nieżyjących, jak również twórców czynnych, zawodowo związanych z życiem miasta. Najczęściej są to rękopisy, maszynopisy, pierwodruki, fotografie, rzeczy osobiste, pamiątki z literackich podróży. Najcenniejsze nabytki pozyskane w ostatnich latach dla Muzeum to: fragment rękopisu Cypriana Kamila Norwida oraz  dokument z podpisem Władysława Reymonta.

Pracownia Muzyki  pozyskuje do  zbiorów wszelkie obiekty związane z życiem muzycznym Łodzi takich jak afisze, programy teatralne, pamiątki związane z takimi instytucjami jak łódzka scena operowa, filharmonia, balet. W zbiorach znajdują się również pamiątki po wybitnych muzykach związanych z Łodzią (Artur Rubinstein, Aleksander Tansman, Grażyna i Kiejstut Bacewicz, Władysław Kędra). Ostatnim cennym nabytkiem jest spuścizna po Feliksie Parnellu – jednym z największych indywidualności polskiego baletu, twórcy słynnego w świecie Polskiego Baletu Parnella.